Admissibility of a plea of illegality of a legally valid judicial decision

Ustawą z dnia 22 grudnia 2004 roku, nowelizującą Kodeks postępowania cywilnego, do polskiego porządku prawnego wprowadzona została zupełnie nowa instytucja, a mianowicie skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Powyższe stanowi efekt zmian zapoczątkowanych wejściem w życie Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku wraz z jej art. 77 ust. 1, gwarantującym każdemu prawo do wynagrodzenia szkody wyrządzonej niezgodnym z prawem działaniem organu władzy publicznej, w tym również tzw. bezprawiem judykacyjnym. Przedmiotowa skarga stanowi instrument procesowy, pozwalający na uzyskanie przez stronę prejudykatu niezbędnego do skutecznego dochodzenia od SP reparacji poniesionej szkody. To właśnie wyjątkowość tego środka prawnego, nie tylko w stosunku do pozostałych instytucji funkcjonujących w polskiej procedurze cywilnej, ale także na tle porządków prawnych innych krajów europejskich, sprawiła, że jej dopuszczalność, a więc poniekąd możliwość zastosowania w praktyce, stała się przedmiotem niniejszej pracy magisterskiej.Praca składa się z pięciu rozdziałów. Pierwszy z nich, podzielony na pięć podrozdziałów, stanowi przedstawienie ogólnej charakterystyki skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. W tej części pracy w sposób szczegółowy omówiono motywy przeprowadzenia kolejnych zmian prawnych, a także ewolucję kształtu samej skargi. W rozdziale pierwszym zwięźle przedstawiono także inne instrumenty dochodzenia odpowiedzialności odszkodowawczej od Skarbu Państwa, jak również poruszono niezwykle aktualny obecnie problem odpowiedzialności Państwa za naruszenie prawa Unii Europejskiej. W tym miejscu przedstawiono ponadto wachlarz prezentowanych w doktrynie koncepcji dotyczących charakteru skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia oraz jej miejsce pośród kodeksowych środków zaskarżenia.Kolejne rozdziały odzwierciedlają przyjętą na potrzeby niniejszej pracy systematykę warunków dopuszczalności środków zaskarżenia oraz precyzyjną treść poszczególnych przesłanek na gruncie skargi przy uwzględnieniu jej specyfiki. Ostatni z rozdziałów poświęcony jest kontroli dopuszczalności skargi, dokonywanej kolejno przez sąd powszechny, który wydał zaskarżone nią orzeczenie oraz przez Sąd Najwyższy. W części tej przedstawiono również problematykę instytucji przedsądu, którą objęta została skarga.Z uwagi na wspomniany już innowacyjny charakter skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia i trudności mnożące się na gruncie wykładni przepisów ją regulujących, materiał pozwalający na najgłębsze poznanie tej instytucji stanowi poświęcony jej, niezwykle bogaty dorobek orzecznictwa. W związku z powyższym jego przedstawienie, jako niezbędne dla omówienia problematyki dopuszczalności skargi stanowi znaczną część niniejszej pracy, obok dotyczących jej tez stawianych przez przedstawicieli doktryny.Act of 22nd December 2004 introduced an entirely new institution into a Polish legal system, namely a plea of illegality of a legally valid judicial decision. That was due to changes initiated by the entry into force of the Polish Constitution in 1997, along with its article 77 paragraph 1 , which guarantees a general right to compensation for damage caused by an unlawful act of a public authority. The plea is a procedural measure providing a party with an ability to gain a preliminary judgment declaring a judicial decision illegal. Due to provisions of the Polish Civil Code such a preliminary judgment is an indispensable condition for suing the State Treasury for compensation. The uniqueness of the plea in question among the other institutions provided for in the Polish Code of Civil Procedure as well as in relation to the legal systems of other European countries, has resulted in making its admissibility a subject of my master’s thesis. The thesis consists of five chapters. The first of them, divided into five subsections , is aimed to present general characteristics of the plea of illegality of a legally valid judicial decision. That includes the motives and effects of particular amendments which resulted in introducing the plea into Polish legal system , as well as the evolution of the plea itself. The first chapter briefly presents also the other measures vested into a party in order to claim a compensation for damage caused by an unlawful act of a public authority. There is also a significant matter of the State's liability for infringement of the law of European Union discussed in the first chapter, as well as a number of theoretical opinions on whether to consider the plea to be an extraordinary claim or not.Subsequent chapters reflect particular requirements of admissibility of a plea of illegality of a legally valid judicial decision with due consideration of the uniqueness of the claim concerned.The purpose of the last chapter is to thoroughly discuss the control of admissibility exercised successively by the court which issued the contested judicial decision and the Supreme Court. This section raises also a highly controversial issue of preliminary elimination of pleas due to their evidential unjustifiability.Taking into consideration the above mentioned innovative features of the plea of illegality of a legally valid judicial decision and a wide variety of opinions on its procedural character, it is understandable that the number of difficulties in plea’s proper interpretation occur. Probably the most useful solution to those would be numerous judicial decisions concerning the unique claim. Thereby, the proper examples of judgments, along with the concepts presented in doctrine, state the substantial part of the thesis