Conversion of invalid legal acts

Konwersja nieważnych czynności prawnych(streszczenie rozprawy doktorskiej) Rozprawa została poświęcona zagadnieniu konwersji nieważnych czynności prawnych. Za punkt wyjścia dla badań przyjęto model konwersji z § 140 kodeksu cywilnego niemieckiego, zgodnie z którym jeśli nieważna czynność prawna czyni zadość wymaganiom innej czynności prawnej, wówczas należy przyjąć ważność tej ostatniej, jeśli można przyjąć, że strony zawarłyby tę czynność, gdyby wiedziały o nieważności przedsięwziętej czynności prawnej. Choć polski kodeks cywilny (dalej: kc) nie zawiera analogicznego przepisu, konwersja odnajduje zastosowanie w praktyce sądowej. Rodzi to pytanie o naturę prawną konwersji.Rozprawa miała na celu wyjaśnienie charakteru prawnego konwersji na gruncie prawa polskiego przez całościową analizę zagadnienia w ujęciu funkcjonalnym na tle zagranicznych porządków prawnych, z uwzględnieniem postulatów de lege ferenda Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego.Najbardziej popularna w polskiej doktrynie teoria interpretacyjna konwersji, po jej skonfrontowaniu z brzmieniem art. 65, 56 i 58 kc, wzbudziła szereg wątpliwości dogmatycznych, podważających spójność i sens regulacji kodeksowej. Zauważono, że z perspektywy teoretycznej konwersja może zostać uznana jedynie za postać tzw. wykładni uzupełniającej, która nie mieści się w zakresie normy art. 65 kc.Przeprowadzona wykładnia językowo-logiczna, funkcjonalna i prawnoporównawcza potwierdziła zarówno tezę o autonomicznej naturze konwersji względem wykładni oświadczeń woli, jak i o zasadniczej dopuszczalności konwersji na gruncie prawa polskiego, o ile jej rezultat nie sprzeciwia się celowi naruszonej normy sankcjonującej oraz autonomii woli podmiotów zawierających daną czynność prawną.W rozprawie wykazano, że konwersja znajduje zastosowanie w ramach procesu kwalifikacji i ustalania skutków prawnych (konstrukcji) czynności prawnej, a nie interpretacji oświadczeń woli. Konwersja jest autonomiczną instytucją prawa prywatnego i stanowi rodzaj wnioskowania prawniczego odnajdującego zastosowanie w ramach wykładni prawa (tj. ściśle rzecz ujmując – wykładni funkcjonalnej normy sankcjonującej), którego zasadniczą dopuszczalność potwierdza analogia z prawa. Konwersja polega na zastąpieniu wadliwej czynności prawnej (lub jej części) inną formą lub treścią, w oparciu o obiektywną ocenę interesów stron i ciążącego na nich ryzyka, dokonywaną przez sąd w związku ze stwierdzeniem wadliwości czynności prawnej. Zauważono, że konwersja wpisuje się w widoczną w polskiej doktrynie tendencję do funkcjonalnego, proporcjonalnego podejścia do sankcji nieważności oraz łagodzenia zarówno jej automatyzmu, jak i rygoryzmu skutków. Z tego względu w rozprawie przychylono się do tych poglądów, które argumentują na rzecz traktowania konwersji jako „wewnętrznego” ograniczenia sankcji nieważności. Ewentualna regulacja konwersji wraz z otwartym katalogiem sankcji nieważnych czynności prawnych w wersji przygotowanej przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Cywilnego pozwoli na traktowanie konwersji jako specyficznej sankcji, co umożliwi jej szersze zastosowanie w praktyce jako narzędzia o charakterzeConversion of invalid legal acts(summary of the doctoral dissertation) The dissertation was devoted to the issue of conversion of invalid legal acts. The conversion model from § 140 of the German Civil Code was adopted as the starting point for the research. According to this legal rule, if the invalid legal act satisfies the requirements of another legal act, then the validity of the latter should be accepted, if it can be assumed that the parties would enter into this action, had they known about the invalidity of legal act undertaken in reality. Although the Polish Civil Code (hereinafter: Civil Code) does not contain an analogous provision, the conversion finds its use in court practice. This raises the question of the legal nature of the conversion.The dissertation was intended to clarify the legal character of conversion on the basis of Polish law through a comprehensive functional analysis of the issue on the background of foreign legal orders, including the de lege ferenda postulates of the Civil Law Codification Commission.The most popular theory of conversion in Polish doctrine, according to which conversion is a method of interpretation of legal acts, after confrontation with the wording of art. 65, 56 and 58 Civil Code, raised a number of dogmatic doubts, undermining the coherence and meaning of codex regulation. It was noted that - from the theoretical perspective - the conversion can be considered only as a form of so-called supplementary interpretation which does not fall within the scope of art. 65 Civil Code.The linguistic-logical, functional and comparative interpretation of law confirmed the thesis about the autonomous nature of conversion and the fundamental admissibility of conversion under Polish law, unless its outcome is against the purpose of the violated sanctioning norm and party autonomy.The dissertation showed that the conversion shall be applied during construction of the legal act. Conversion is an autonomous institution of private law. It means legal reasoning that finds application in the process of interpretation of law (strictly speaking - the functional interpretation of a sanctioning norm), whose fundamental admissibility is confirmed by the analogy from the law. Conversion finds application as part of the qualification process, during determining the legal effects of juridical act. It means replacing invalid act or its part with another form or content, based on an objective assessment of the interests of the parties and the risk involved in making a transaction. This evaluation is made by the court during determining consequences of invalid legal act.It has been noticed that the conversion fits into the tendency, visible in the Polish doctrine, toward a functional, proportional approach to sanctions of nullity, as well as mitigation both its automatism and the severity of its effects. For this reason, the dissertation favored those views which argue for the treatment of conversion as an "internal" restriction of sanction of invalidity. Possible conversion regulation along with an open list of sanctions for invalid legal acts in the version prepared by the Civil Law Codification Commission will allow the conversion to be treated as a specific sanction, which will enable its wider application in practice