İslam hukukunda Muhalea Akdi ve Osmanlı uygulaması (1200-1203/1786-1789)

ÖZETBu çalışmada, İslam hukukunun teorik boyutu ile Osmanlı uygulaması arasındaki ilişkinin araştırılması hedeflenmiştir. Çalışma, 1200-1203/1786-1789 yılları arasında İstanbul Bâb Mahkemesi’nde görülen muhâlea davaları ile sınırlanmıştır. Muhâlea, eşlerin karşılıklı anlaşmaları ile evliliği sonlandırmalarını ifade eder ve bu boşanma çeşidi, incelenen mahkeme ve dönem bağlamında evliliği sonlandırmak amacıyla en fazla başvurulan yöntemdir. Çalışmada, klasik fıkıh kitapları ve Osmanlı fetva metinleri ile mahkeme kayıtlarının karşılaştırmalı olarak incelemeye konu edilmesi metodu benimsenmiştir. Çalışma sonucunda, teorik metinler ile tarihsel malzeme arasında sıkı bir birliktelik ve uyumun olduğu gözlemlenmiştir. Anahtar kelimeler: Hul, muhâlea, şer‘î mahkemeler, İstanbul Bâb Mahkemesi, boşanma, karşılıklı anlaşma. ABSTRACTThe purpose of this study is to investigate the relationship between the theoretical aspect of Islamic law and its application in the Ottoman era. The subject is limited to khul/mukhala‘a records in Istanbul Bab Court between the years of 1200-1203/1786-1789. Khul/mukhala‘a could be described as the dissolution of marriage by mutual consent, and it was the most common way of ending a marital bond in the given place and time. The research was carried out in a way that classical Islamic law texts, Ottoman fatwa collections and court records have been compared and contrasted on the same ground. In conclusion, a firm connection and coherence between theoretical texts and historical practice was observed.Key words: Khul, mukhala‘a, sharia courts, Istanbul Bab Court, divorce, mutual consent