Klasik devir Osmanlı muhakeme hukukunda vekâlet akdi: husumete vekâlet

KLASİK DEVİR OSMANLI MUHAKEME HUKUKUNDA VEKÂLET AKDİ: HUSUMETE VEKÂLETÖzetHukuk tarihi araştırmalarının hukuk düzeninin kendi zamanı içerisinde ele alınarak yapılmasının gerektiğini mevzu edinen bu çalışmada, Osmanlı hukukunda, davalarda bulunan vekillerin klasik dönemde nasıl bir fonksiyonu eda ettikleri tetkik edilmeye çalışılmıştır. Bu çalışma, fıkıh kitaplarında yer alan vekâlet akdi ve onun alt başlığı olan husumete vekâlet akdi çerçevesinde ele alınarak yapılmış ve bir özel hukuk düzenlemesi ile hukuki ihtiyaçların nasıl giderildiği tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu araştırma yapılırken Osmanlı hukukun muteber kaynakları; fıkıh kitapları, fetva mecmuları, kanunnameler ve mahkeme kayıtları esas alınmıştır. Fıkıh kitaplarında yer alan hukuki mevzuatın tatbikatta -mahkeme kayıtlarında ve fetva mecmualarında- ekseriyetle bir uyum içerisinde yer aldığı, bu metot ile tespit edilmiştir. Bunun yanında avukatlık benzeri bir fonksiyonu eda eden vekillerin, onlara tanınan hukuki serbesti ile yaygın olarak kullanıldığı görülmüştür. Hem kadıların etkin pozisyonu hem de vekilliğin iş haline getirmenin ekseriyetle ortaya çıkardığı menfi neticeler sebebiyle, vekilliğin belirli bir zümreye hasredilmeden, ihtiyaç halinde tevkilin mümkün olacağı bir şekilde düzenleme yapıldığı görülmüştür. Bu vekillerin hakları ve yetkileri de husumete vekâlet akdi ile detaylı bir şekilde belirlenerek davalarda vekillerin kullanılmasına, sistemin kendi dinamiklerine has bir şekilde izin verilmiştir.THE CONTRACT OF LEGAL REPRESENTATION IN THE OTTOMAN PROCEDURAL LAW IN THE CLASSICAL PERIODAbstractThe studies on legal history should be conducted and evaluated in its original time. Through this perspective this study aims to figure out “representative in the court” (‘’vekil’’) statute in Ottoman legal system of classical era. Additionally, this study deals with the ‘’representation of respondent’’ as a special type of general representation in court. We try to observe how the legal necessities in this area are handled by a special legislation. The study is based on the genuine sources of Ottoman law: Islamic texts, court records (sicil), fatwas and relevant codes (kanunname). Through the study, a harmony between legal texts and the sources that reflecting the practice was observed. It can be deduced that the statute of ‘’vekil’’ that functioned as an advocate of today has been used commonly through courts of law. Both the effective roles of judges (kadi) in the Ottoman legal system and the disadvantages of common practice of representation which also was not performed professionally led the state does not make regulations which allowed the devotion of this statute exclusively to a specific class in the society