Metafizyczno-kulturotwórczy charakter ofiary na przykładzie życia i śmierci E. Stein i S. Weil

The article explains the metaphysical, culture-making and creative act sacrificing one’s own life in the name of higher values. At the beginning we discuss the causes of a contemporary cultural crisis and the disap­pearance of metaphysical attitudes. We have formulated a thesis that the revival of metaphysics in contemporary culture can be grounded in the experience of metaphysical qualities that are present in heroic acts of offering one’s own life for another. The next step in our analysis was to identify the necessary and sufficient conditions for self-sacrifice, and then, on the examples of E. Stein and S. Weil, we show what the ultimate sacrifice of one’s own life is. Using the method of humanis­tic interpretation, we have reconstructed the descriptive and normative reasons which motivated the two women to their acts of self-sacrifice. And although Weil and Stein do not meet the criteria to be categorized as self-sacrifices, we have found that they indeed were ultimate sacri­fices because they were directed towards the realization of the highest moral and religious ideals. Using the category of “metaphysical quali­ties” developed by the Polish phenomenologist Roman Ingarden, we proposed an interpretation in which the sacrificial act was interpreted as supererogation in which metaphysical qualities such as holiness, sublimity, etc. are phenomenologically present. Such an act also has a cultural-creative dimension, consisting in building a culture and civilization of life in which the value of the existence of another human being is a correlate of a metaphysical desire rather than biological and psychological needs. The thesis is that, contrary to the contemporary crisis in metaphysics and axiology, they are essential and irremovable elements of culture, without which it cannot grow properly.W artykule objaśniamy, na czym polega metafizyczny i kulturotwór­czy sens aktu ofiary dokonanego z własnego życia w imię wyższych wartości. Na początku omówiliśmy przyczyny współczesnego kryzy­su kultury i zaniku postaw metafizycznych. Sformułowaliśmy tezę, że odrodzenie metafizyki we współczesnej kulturze może być ugrun­towane w doświadczeniu jakości metafizycznych, które uobecniają się w czynach heroicznych polegających na złożeniu ofiary z włas­nego życia za drugiego człowieka. Następnym krokiem w naszych analizach było określenie koniecznych i wystarczających warun­ków do bycia ofiarą, a dalej na przykładzie E. Stein oraz S. Weil po­kazaliśmy, czym jest ofiara absolutna z własnego życia. Przy pomocy metody interpretacji humanistycznej zrekonstruowaliśmy przesłan­ki opisowe i normatywne, które zmotywowały owe kobiety do pod­jęcia czynu ofiarniczego. I choć ofiary Weil i Stein nie spełniają po­danych kryteriów umożliwiających zaliczenie ich czynu do kategorii ofiary, to jednak uznaliśmy, że są to ofiary absolutne ze względu na to, że były skierowane na realizację najwyższych ideałów moralnych i religijnych. Wykorzystując opracowaną przez polskiego fenomeno­loga Romana Ingardena kategorię „jakości metafizycznych”, zapro­ponowaliśmy interpretację, w której czyn ofiarny został zinterpreto­wany jako czyn supererogacyjny; fenomenologicznie uobecniają się w nim jakości metafizyczne, takie jak świętość, wzniosłość itp. Taki czyn ma również wymiar kulturotwórczy, polega na budowaniu kultu­ry i cywilizacji życia, w których wartość istnienia drugiego człowieka jest korelatem pragnienia metafizycznego, a nie potrzeb o charakterze biologicznym i psychologicznym. W artykule wykazano, że aksjologia i metafizyka mają do odegrania ważną rolę w przezwyciężeniu współ­czesnego kryzysu kulturowego