Karamanoğulları-Osmanlı Siyasi ve Kültürel İlişkileri: Niğde Ak Medrese

Located at Niğde, White Madrasa is a building which was built in the era of Principality of Karaman. The Madrasa was built outside the walls of the Keep within the historical texture of the city. In some sources, it is referred to as “Medresetü’l Beyza” and “Ak Medrese”. This name was given based on the whiteness of the marble around its gate. The structure is referred to as Ali Bey Madrasa in some sources in reference to its constructor. The building has its construction inscription and deed. The constructor of the building is specified on the inscription and deed. The constructor of the building is Ali Bey, the younger son of Ottoman Sultan Murad Hüdavendigar’s daughter Nefise Sultan/Melek Hatun and Karamanoğlu Alâeddin Ali Bey. Ali Bey is the brother of Karamanoğlu Ruler Mehmet Bey and he is the ruler of Niğde. The Madrasa was built in 1409-1410 while Ali Bey was the Ruler of Niğde under his brother’s command. Niğde White Madrasa is a two-storey building with an open courtyard and two iwans. The building has a symmetric arrangement in 22.50 X 24.00 metre dimensions. North/front façade is the most dynamic part of the building and where the decoration is the most intense. Double storey scheme of the madrasa is reflected to the structure of front façade. Organized in two storeys, stalactite intrados crown gate and an organization with gallery on top level are seen in the axis. The crown gate in the axis of the façade and top level galleries placed on both sides of the gate constitute the front/entrance façade. The entrance is emphasized by keeping the front gate protruded and higher than the main walls. Crown gate of the madrasa with a pointed arch, the gallery on the northern façade and rich decoration elements are the manifestation of an innovative perception at the time. Keywords: Karamanoğulları, Niğde, Ali Bey, White Madrasa, İnteraction.KABUL VE ONAY…………………………………...………………….…………..….i YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI……………..……....ii ETİK BEYANI…………….……………..………………………………..…………..iii ÖZET……………………………………...………………………………..…………..iv ABSTRACT.……………………………………..……………………………………..v TEŞEKKÜR..……………………...……………...……………………………………vi İÇİNDEKİLER……………………………………...……………..………………….vii HARİTA LİSTESİ..………………………………………..……..……………………ix ÇİZİM LİSTESİ.…………………………………..……………..…………...………..x FOTOĞRAF LİSTESİ.……………………………………...…………..………….....xi GİRİŞ…………...……………………………...………………………………….…….1 Konu ve Amaç..............…………………………..…………………..……...….1 Yöntem…......………….…..………..……………...……………………………2 Konuyla İlgili Araştırma ve Yayınlar….…….………..………………....…....3 1. BÖLÜM: NİĞDE’NİN SİYASİ, SOSYAL VE KÜLTÜREL TARİHİ….…..…...8 1. 1. Türk Dönemi Öncesi Niğde…..…….……………………...………...........8 1. 2. Türk döneminde Niğde.………………………………………...…………9 1. 2. 1. Anadolu Selçukluları Döneminde Niğde……………………...…9 1. 2. 2. Eratnalılar Döneminde Niğde…………………………………..11 1. 2. 3. Karamanoğulları Döneminde Niğde………………………...….12 1. 2. 4. Osmanlılar Döneminde Niğde…………...………...…………...13 2. BÖLÜM: KARAMANOĞULLARI BEYLİĞİ’NİN SİYASİ VE KÜLTÜREL TARİHİ...........................................................................................................................19 2. 1. Karamanoğlu- Osmanlı Beyliliği’nin Siyasi ve Kültürel İlişkileri……46 3. BÖLÜM: NİĞDE AK/ALİ BEY MEDRESESİ.…………………...……………..81 3. 1. Yapının Yeri ve Adı……………….......…………..….…..……………...81 3. 2. Tarihlendirme………….………………..……….………………………82 3. 3. Kitabe…………………………………...….………………...…………...82 3. 4. Vakfiye………………..…………....………………………..……………84 3. 5. Medresenin Yapım Tarihi………………………………………..……...88 3. 6. Yapının Banisi ve Baninin Hayatı………………….…………………...88 3. 7. Yapının Geçirdiği Onarımlar ve Bugünkü Durumu…………………..89 3. 8. Plan……………………………………..……………....…………………93 3. 9. Dış Tanıtım…………………………….....................................................98 3. 10. İç tanıtım……………….…………………...………………………….106 3. 11. Malzeme ve Teknik…............………...…………………..…………...115 3. 12. Süsleme.…………………………...……………..………...………..…117 3. 12. 1. Taç Kapı Süsleme……………………………………...….…117 3. 12. 2. Avlu…………………………………………………..……...127 3. 12. 3. Ana Eyvan……………………….……………………..…….131 4. BÖLÜM: DEĞERLENDİRME...…..…...……………………………....………..139 4.1. Karamanoğulları Dönemi Medreseleri: Vakfiyelerden Yansıyan Bilgiler……...…………………………………………………………………139 4.2. Karamanoğulları Dönemi Medrese Mimarisi…......…………………..147 4.3. Karamanoğulları Medreseleri-Anadolu Beylikleri Dönemi Medreseleri…………………….……………………………………………..157 SONUÇ.…………..…………………………………………...……………………...167 KAYNAKÇA…..……………...…………………………..…….…………..………..172 EKLER……………………..………………………………………………………...201Niğde’de bulunan Ak Medrese Karamanoğulları Beyliği döneminde inşa edilmiş bir yapıdır. Medrese, Niğde şehrinde tarihi kent dokusu içinde, İç Kalenin sur duvarları dışında inşa edilmiştir. Bazı kaynaklarda “Medresetü’l Beyza” ve “Ak Medrese” adlarıyla da anılmaktadır. Bu isim kapı çevresinde bulunan mermerin beyazlığından gelmektedir. Yapının adı, bazı kaynaklarda ise banisine izafeten Ali Bey Medresesi diye geçmektedir. Medresenin inşa kitabesi ve vakfiyesi bulunmaktadır. Medresenin kitabe ve vakfiyesinden banisi öğrenilmektedir. Yapının banisi, Osmanlı padişahı Murad Hüdavendigar’ın kızı Nefise Sultan/Melek Hatun ile Karamanoğlu Alâeddin Ali Bey’in evliliğinden olan küçük oğlu Ali Bey’dir. Ali Bey, Karamanoğlu hükümdarı Mehmet Bey’in kardeşi ve Niğde emiri, hâkimi olarak karşımıza çıkmaktadır. Medrese Ali Bey’in abisine tabi olarak Niğde Meliki olduğu dönemde 1409-1410 yılında yaptırılmıştır. Niğde Ak Medrese açık avlulu, iki eyvanlı ve iki katlı plan tipindedir. Yapı 22.50 X 24.00 m. ölçülerinde simetrik bir düzenleme gösterir. Kuzey/ön cephe yapının en hareketli bölümü ve bezemenin yoğunlaştığı bölümdür. Medresenin çift katlı plan şeması ön cephenin kurgusuna da yansımıştır. İki katlı olarak düzenlenen cephede, eksende mukarnas kavsaralı taç kapı ile üst seviyede galerili bir düzenleme görülür. Cephenin eksenindeki taç kapı ve iki yanına yerleştirilen üst seviyedeki galeriler ön/giriş cephesini oluşturur. Taç kapı hem dışa taşkın hem de beden duvarlarından yüksek tutularak giriş vurgulanmıştır. Medresenin sivri kemerli taç kapısı, kuzey cephedeki galeri düzenlemesi ve zengin bezeme öğeleri inşa edildiği dönemde yenilikçi bir anlayışın manifestosu olarak karşımıza çıkmaktadır. Anahtar sözcükler: Karamanoğulları, Niğde, Ali Bey, Ak Medrese, Etkileşim