3. mgr. 12. gr. laga um stjórn fiskveiða nr. 116/2006, með hliðsjón af samningsfrelsi og réttaráhrifum ógildanlegra löggerninga

Í 1. málsl. 1. gr. laga um stjórn fiskveiða nr. 116/2006 segir að nytjastofnar á Íslandsmiðum séu sameign íslensku þjóðarinnar. Þó deila megi um raunverulegt lögfræðilegt gildi þessarar yfirlýsingar löggjafans þá er ljóst að fiskveiðistjórn er málefni sem mikilvægt er í samfélaginu og mikið hitamál. Þá aðallega vegna skiptingu kvótans þegar fiskveiðikerfinu var komið á fótinn í þeim búningi sem við þekkjum í dag. Löggjafinn hefur látið til sín taka í þessum efnum og sett til þess reglur, bæði til að vernda fiskistofna en ekki síst til að tryggja atvinnu og byggð í landinu sbr. 2. málsl. 1. gr. laga um stjórn fiskveiða. Í þessari ritgerð verður fjallað um eina af þeim takmörkunum sem löggjafinn hefur sett í þessum efnum til að vernda umrætt markmið, en í 3. mgr. 12. gr. er að finna forkaupsréttarheimild fyrir sveitarfélög þegar skip eru seld til útgerðar sem hefur heimilisfesti í öðru sveitarfélagi. Ásamt því að fjalla almennt um forkaupsréttarheimildina verður fjallað um inntak reglunnar, hvort þessi takmörkun sé rúm eða víð og afleiðingar þess þegar reglan er brotin. Ljóst er að hér togast á veigamikil sjónarmið um friðhelgi eignaréttar manna og samningsfrelsi, enda gengur forkaupsréttur inn á það, en á móti koma byggðasjónarmið sem greint er frá í 1. gr. laga um stjórn fiskveiða og að koma í veg fyrir að erfiðleikar skapist í atvinnulífinu þegar fiskiskipin hverfa úr byggðarlaginu. Verða þessi sjónarmið tekin til skoðunar ásamt túlkunarreglum þar að lútandi. Í þessari ritgerð verður ekki fjallað um stjórnskipunarlega heimild löggjafans til að setja reglur í þessum efnum né eignarhæfi náttúruauðlinda