Edukacja prawosławna w Polsce

The Orthodox educational system has been meeting important tasks, which is raising a general mental level of clergy and faithful. Its foundation was driven by needs of the Orthodox Church. Educating a young generation in the spirit of the Orthodoxy happened to be the main task of the enlightened class. Brotherhood, monastery and parish school were to be part of this program. The Orthodox education shaped religious life, helped preserve the religious and national identity of the believers. An evidence of that is the fact, that only those localities preserved “the Greek faith “, in which next to the monasteries were schools. Higher education, and especially Mohyla Academy, shaped by the then elite, played a vital role in the history of Orthodox Church in the Republic and neighboring countries. A similar role had to play in the interwar period College of Orthodox Theology at the University of Warsaw and in post-war Orthodox Section of the Christian Academy of Theology Presented here outline of history of Orthodox education in Poland indicates to the, appreciated by clergy and hierarchy, need of development of theological schools. Theological schools played and still play important role in shaping the attitudes of clergy and faithful. Schools provide necessary pastoral resources, shape Orthodox cultural and scientific environment. Theological education has remained an essential element for the proper functioning of Orthodox Church in the Polish Republic.Prawosławny system oświatowy spełniał ważne zadania w podniesieniu ogólnego poziomu umysłowego społeczności ruskiej. Jego powstanie wynikało z potrzeb Cerkwi. Wychowanie młodego pokolenia w duchu prawosławnym stało się głównym zadaniem warstw oświeconych. Szkoły brackie, przyklasztorne i przycerkiewne miały być elementem tego programu. Szkolnictwo prawosławne kształtowało życie religijne, pozwoliło zachować tożsamość wyznaniową i narodową wiernych. 0 jego znaczeniu świadczy fakt, że jedynie te miejscowości zachowały ,,wiarę grecką”, w których obok monasterów istniały szkoły. Szkolnictwo wyższe, a zwłaszcza Akademia Mohylańska, formowało ówczesne elity, które odegrały istotną rolę w dziejach Kościoła prawosławnego w Rzeczypospolitej i w krajach sąsiednich. Przedstawiony rys dziejów szkolnictwa prawosławnego w Rzeczypospolitej wskazuje na docenianie przez hierarchię i duchowieństwo potrzeby rozwoju szkół teologicznych. Uświadomienie konieczności dobrego przygotowania kadr w odległej i mniej odległej przeszłości potwierdza, wysoki stan świadomości religijnej elit prawosławnych. Szkoły teologiczne odgrywały i odgrywają ważną rolę w kształtowaniu postaw duchowieństwa i wiernych. Szkoły dostarczają niezbędnej kadry duszpasterskiej, kształtują prawosławne środowiska kulturalne i naukowe. Szkolnictwo teologiczne zawsze było i pozostaje niezbędnym elementem do prawidłowego funkcjonowania Kościoła prawosławnego w Rzeczypospolitej.amir@uwb.edu.plUniwersytet w Białymstoku, PolskaBieńkowski L., Organizacja Kościoła wschodniego w Polsce XVI-XVIII w., [in:] Kościół w Polsce, ed. J. Kłoczowski, part. II, Cracow 1969.Blazejowskyj D., Hierarchy of the Kyivan Church (861-1990), Romae 1990.Xarlampović K., Zapadno-russkie pravoslavnye shkoly XVI i nachala XVII w., Kazan 1898.Chodynicki K., Kościół prawosławny a Rzeczpospolita Polska, 1370-1632, Warsaw 1934.Chrześcijaństwo w Polsce. Zarys przemian 966-1975, ed. J. Kłoczowski, Lublin 1992.Deruga A., Piotr Wielki a unia kościelna 1700-1711, Wilno 1936.Dzięgielewski J., O tolerancje dla zdominowanych. Polityka wyznaniowa Rzeczypospolitej w latach panowania Władysława IV, Warsaw 1986.Fijałek J., Biskupstwa greckie na ziemiach ruskich od połowy XIV wieku na podstawie źródeł greckich, “Kwartalnik Historyczny”, vol. XI, 1897.Fijałek J., Średniowieczne biskupstwa Kościoła Wschodniego na Rusi i Litwie, “Kwartalnik Historyczny”, vol. X, 1896.Gołubinsky E., Istoria Russkoi Tserkvi, vol. I-II, Moscow 1900-1902.Gudziak B., Crisis and Reform. The Kyivan Metropolitanate, the Patriarchate of Constantinople, and the Genesis of the Union of Brest, Cambridge. Mass. 1998.Jabłonowski A., Akademia Kijowsko-Mohylańska, Cracow 1899-1900.Krypjakevych I. P., Z istorii halytskoho shkilnytstva XVI-XIII st., "Ridna szkoła”, Lwiw 1933, No. 2.Kupraneć O. F., Pravosłavna Tserkva w mizhvojennij Polshchi 1918-1939, Rym 1974.Linczewski M., Studium Teologii Prawosławnej na Uniwersytecie Warszawski w latach 1925-1939, Warsaw 1992.Makarii, Istoria Russkoi Tserkvi, kn. 3, part 1, Moscow 1995.Malesza A., Szkolnictwo in L. Adamczuk and A. Mironowicza (Eds.), Kościół prawosławny w Polsce. Dawniej i dziś, Warsaw 1993.Martos A., Belaruś w istoricheskoj, gosudarstvienoj i tserkovnoj zhiźni, Buenos-Aires 1966.Matus I., W Puchłach, Stawku, Trześciance. Z dziejów oświaty ludu białoruskiego na Podlasiu, Białystok 2000.Medynsky E. N., Bratskie shkoły Ukrainy i Bielorussii w XVI-XVII w., Moscow 1954.Mironowicz A., Bractwa cerkiewne w Rzeczypospolitej, Białystok 2003.Mironowicz A., Charitable Work of the Orthodox Church in the Polish-Lithuanian Commonwealth (16th-18th cc.), “Acta Poloniae Historica”, vol. LXXXVII, 2003.Mironowicz A., Ihumen Sawa Palmowski, Białystok 2001.Mironowicz A., Józef Bobrykowicz, biskup białoruski, Białystok 2003.Mironowicz A., Kościół prawosławny na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, Białystok 2005.Mironowicz A., Kościół prawosławny w dawnej Rzeczypospolitej, Białystok 2001.Mironowicz A., Kościół prawosławny w państwie Piastów i Jagiellonów, Białystok 2003.Mironowicz A., Kościół prawosławny w Polsce, Białystok 2006.Mironowicz A., Szkolnictwo prawosławne na ziemiach białoruskich w XVI-XVIII wieku, “Białoruskie Zeszyty Historyczne”, No. 2, Białystok 1994.Mironowicz A., Prawosławne szkolnictwo teologiczne na terenie Rzeczypospolitej, [w:] Od Kijowa do Rzymu. Z dziejów stosunków Rzeczypospolitej ze Stolicą Apostolską i Ukrainą, pod red. M. R. Drozdowskiego, Białystok 2012, s. 863-880.Mironowicz A., Sylwester Kossow, władyka białoruski, metropolita kijowski, Białystok 1999.Mironowicz A., Teodozy Wasilewicz, archimandryta słucki, biskup białoruski, Białystok 1997.Miropolsky S., Ocherk istorii tserkovno-prikhodskoi shkoly od piervogo ieia vozniknienia na Rusi do nastoiashchego vriemieni, 3rd ed., Sankt-Peterburg 1985.Papierzyńska-Turek M., Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia 1918-1939, Warsaw 1989.Pawluczuk U., Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej, Białystok 2006.Pavlovsky J., Prikhodskie shkoly v staroi Malorussii i prichiny ich unichtozhenia, Kiev 1904.Pelesz J., Geschichte der Union der ruthenischen Kirche mit Rom von den ältesten Zeiten bis auf die Gegenwart, vol. II, Würzburg-Wien 1881.Podskalsky G., Christentum und Theologische Literatur in der Kiever Rus’ (988-1237), Műnchen 1982.Poppe A., Państwo i Kościół na Rusi w XI wieku, Warsaw 1968.Prawosławne oficyny wydawnicze w Rzeczypospolitej, pod red. A. Mironowicza i U. Pawluczuk, Białystok 2004.Prawosławne Seminarium Duchowne. 50 lat, Warsaw 2001.Sakowicz E., Kościół prawosławny w Polsce w epoce Sejmu Wielkiego 1788-1792, Warsaw 1935.Savich A., Zapadno-russkie uniatskie shkoly XVI-XVII w., Trudy Bieloruskogo Gosudarstviennogo Univiersitieta w Minskie”, Minsk 1922, No. 2-3.Senyk S., A History of the Church in Ukraine, Rome 1993.Sysyn F., Between Poland and the Ukraine. The Dilemma of Adam Kysil 1600-1653, Cambridge Mass. 1985.Szkolnictwo prawosławne w Rzeczypospolitej, pod red. A. Mironowicza i U. Pawluczuk, Białystok 2002.Wańczura A., Szkolnictwo w Starej Rusi, Lwów 1932.Woliński J., Polska i Kościół prawosławny. Zarys historyczny, Lwów 1936.Życie monastyczne w Rzeczypospolitej, pod red. A. Mironowicza i U. Pawluczuk, Białystok 2001.27-3518273