The relationship between democracy and renewable energy transition in Iceland

Iceland is one of the countries that have ratified the Paris Agreement and aims for carbon neutrality by 2040. To reach Iceland’s climate goals, discussion on energy transition has been prominent. However, the country is far from reaching carbon neutrality as Iceland’s emissions in 2022 have increased by 5.8% since 1990. In this study, public involvement in environmental decision-making in Iceland is examined. In the context of this study, the public can be one or more individuals or legal entities, their associations, societies, or groups. The study aims to analyse different stakeholders’ perspectives in Icelandic society and map the public’s rights to participate in environmental decision-making. It questions how involved the public is in environmental decision-making when it comes to renewable energy transition in Iceland, how responsive the government in Iceland is to citizen’s concerns and to what extent the current and future energy policy emphasize the term ‘energy justice’. To fulfil the purpose of the study, literature review, empirical- and policy analysis was conducted. The empirical analysis is based on qualitative research where 10 experts in the field of energy, policy and decision-making were interviewed. The findings indicate that public participation in energy related governance goes hand in hand with statutory processes, although it may occur at later stages – such as after the statutory process itself. Furthermore, energy security, division of profit and indeterminate national resource models are factors that affect ‘energy justice’ and may have a discouraging effect on the development of new energy projects.Ísland er eitt þeirra landa sem undirritað hafa Parísarsamkomulagið og hefur lögfest markmið um kolefnishlutleysi fyrir árið 2040. Til að ná tilsettum markmiðum hefur umræðan um mikilvægi orkuskipta verið í hávegi. Útreikningar Umhverfisstofnunar sýna hins vegar að markmið Íslands um kolefnishlutleysi er ekki innan seilingar þar sem útblástur gróðurhúsalofttegunda hefur aukist um 5,8% árið 2022 miðað við árið 1990. Lítil umræða hefur verið um aðkomu almennings að málaflokknum. Í samhengi rannsóknarinnar er með vísan í almenning átt við einn eða fleiri einstaklinga eða lögaðila, samtök þeirra, félög eða hópa. Þessi rannsókn snýr að aðkomu almennings að ákvarðanatöku í tengslum við orkuskiptin þar sem eftirfarandi rannsóknarspurningar voru hafðar að leiðarljósi: Að hvaða leyti tekur almenningur þátt í samráði í tengslum við orkuskiptin? Hversu vel bregst ríkisstjórnin við áhyggjum almennings varðandi orkuskiptin? og að hvaða leyti leggur núverandi og framtíðar orkustefna Íslands áherslu á hugtakið orkuréttlæti? Rannsóknin er byggð á eigindlegri aðferðafræði þar sem rætt var við tíu sérfræðinga á sviði orku-, stefnu-, og stjórnmála. Einnig voru raforkulög nr. 65/2003 sem og orkustefnur Íslands skoðaðar til mótunar viðeigandi stefnumótunartillaga. Niðurstöður rannsóknarinnar sýna að aðkoma almennings er tryggð með lögbundnum hætti en kann að eiga sér stað á síðari stigum. Ennfremur hefur hugtakið orkuréttlæti verið lítt rannsakað í íslenskri löggjöf en álykta má að það snúi að orkuöryggi, skiptingu ágóða vegna orkuframkvæmda og nauðsyn þess að móta auðlindalíkan. Niðurstöður rannsóknarinnar sýna að ofangreindir þættir geta haft letjandi áhrif á framkvæmd orkutengdra verkefna