Irony and mysticism. Borderline experiences of Juliusz Słowacki's poetic imagination

Zdigitalizowano i udostępniono w ramach projektu pn. Rozbudowa otwartych zasobów naukowych Repozytorium Uniwersytetu w Białymstoku, dofinansowanego z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Edukacji i Nauki na podstawie umowy SONB/SP/512497/2021.The main issue this study undertakes to solve is the question posed by scholars who analyzed the poetry of Juliusz Słowacki in the first half of the 20th century, namely, how could the most ironic poet of Polish Romanticism become a mystic? The author also tries to ascertain whether a poet engrossed in mysticism could still preserve his irony, and lastly - what happened to the ironic predispositions of the poet's imagination after his mystical transformation. In Chapter I, the author sheds new light on these issues. He points out the connections between Friedrich Schlegel's concept of romantic irony and his fascination with the philosophy of Plato and neo-Platonism (Plotinus), which present a dynamic view of reality and existence as opposed to the ideas of Aristotle. An important context of the theory of irony is the nineteenth-century discovery of the unorthodox theology and philosophy of such personalities as Master Eckhart, Jacob Böhme or Angelus Silesius, which in turn influenced the outlook of Fichte, Schelling, Hegel, and Schopenhauer. The interrelations of irony and mysticism, the author claims, are already visible in the early phases of the development of the German and European Romantic movement. The first, substantial part of the study (Chapter II) analyzes Horsztyński, Słowacki's unpublished drama. Irony is the main element of this work's esthetic structure; it also permeates the general viewpoint presented in the drama. It is a particular type of irony: unlike F. Schlegel, who uses irony to play with the reader by creating illusions and then destroying them, Słowacki 's irony aims at self-defeat. The writer creates a world in which all acts of communication end in fiasco, and speech, reading, and writing prove to be equally pointless. A multiplication and strengthening of irony in the drama creates the phenomenon of „ironic irony", to the negation of irony through more irony. Horsztyński is a drama of the „negative way to knowledge." Through it, the main character discovers his own entity, which later evolves into the mystical ,,I". The second part of the study contains an analysis of another ironic drama, 'Balladyna. This time, special attention is paid to the motive of death, one which plays an important role in Słowacki's works. Balladyna obeys the rules of the „theater of death" - ten characters die in the drama. At the same time, Słowacki's presentation of death is toned down, poetically euphemistic. The techniques and strategies of utilizing irony in this tragedy are different than those used in Horsztyński. The drama is prefaced by a letter of dedication addressed to Zygmunt Krasiński (the Ideal Reader), in which Słowacki gives hints as to the interpretation of his work by pointing toward L. Ariosto, Dante, Homer, the French poets, and Shakespeare. On the other hand, the drama is closed by an ironic epilog which questions all the knowledge gained by reading the preceding five ac ts of the tragedy. This ironic piece of art proves to be an incessant game between the creator and his work, between the poet and the reader, between Słowacki and his auto-ironic and melancholy self-portrait presented in the drama. Balladyna creates - as opposed to Horsztyński - a positive concept of romantic irony understood as a particular set of opinions, discourse, and type of creative energy. Słowacki creates an optimistic and ironic „tragedy" which he calls "bitter art." The third part of the book (Chapters IV-VIII) is concerned with analyzing Słowacki's mystical texts. These are short works in which the poet and mystic transforms traditional forms and ideas, such as the Credo (the Polish Wierzę...) or the calendar of feast days (Święta przyszłe narodowe). Słowacki notes down his visions and creates an unusual journal of his mystical meditations, dreams, and philosophical projects (Raptularz). The conclusions of this part of the book can be summarized as follows: 1 . Słowacki's mystical imagination springs from the neo-Platonic vision of the Cosmos. 2. The poet's ,,I" undergoes a deep metamorphosis. 3. In 1842 Słowacki becomes a visionary and prophet, and turns away from the role of poet and artist. 4 . In his mystical period, Słowacki rejects irony both as a viewpoint and as a type of discourse. 5. Where traces of ironic discourse do appear in his mystical works, they serve polemical purposes only (in discussions with Towiański or Mickiewicz). 6. The imagination of the poet retains its ironic predispositions, but the poetas-mystic does not wish to use irony any longer. The overall conclusion of the study is that there is no sharp division between irony and mysticism. An ironic „cleansing" of the image of the world was a necessary condition of the mystical metamorphosis of Juliusz Słowacki's personality. If he had not first worn the mask of ironist and individualist, he would not have become the mystical author of his personal Credo. [Przełożyła: Magdalena Paśnikowska]Wydanie publikacji sfinansowane przez Instytut Filologii Polskiej i Wydział Filologiczny Uniwersytetu w BiałymstokuJ. Słowacki, Balladyna, M. Bizan, P. Hertz, Glosy do „Balladyny": Warszawa 1970.J. Słowacki, Dzieła wszystkie, pod red. J. Kleinera, t. I-XVII, Wrocław 1952-1975.J. Słowacki, Dzieła wybrane, pod red. J. Krzyżanowskiego, t. I-VI, Wrocław 1990.J. Słowacki, Dzieła, pod red. l. Krzyżanowskiego, t. I-XIV, Wrocław 1959.J. Słowacki, Kordian, M. Bizan, P. Hertz, Glosy do „Kordiana"': Warszawa 1967.J. Słowacki, Krąg pism mistycznych, opracowała A. Kowalczykowa, wyd. II, Wrocław-Warszawa-Kraków 1997.J. Słowacki, Raptularz 1843-1849. Pierwsze całkowite wydanie wraz z podobizną rękopisu. Opracowanie edytorskie, wstęp, indeksy M. Troszyński, Warszawa 1996.Adamkowicz-Iglińska B., Juliusza Słowackiego genezyjska koncepcja człowieka, Olsztyn 2001.Antyk romantyków - model europejski i wariant polski. Rekonesans, red. M. Kalinowska, B. Paprocka-Podlasiak, Toruń 2003.Babiński H. F., Nowe spojrzenie na „Mazepę" Słowackiego, przeł. J. Japola, „Pamiętnik Literacki" 1973, z. 2.Bilińska S. R., Chrystus i chrześcijaństwo w twórczości Słowackiego epoki mistycznej, Tarnów 1929.Biliński K, Biblia i historiozofia. „Kordian" jako synteza wczesnej twórczości Juliusza Słowackiego, Wrocław 1998.Brzozowski J., Drobiazgi Słowackiego, rozdział w: tegoż, Odczytywanie romantyków. Szkice i notatki o Mickiewiczu, Malczewskim i Słowackim, Kraków 2002.Brzozowski S., Legenda Młodej Polski, w: Eseje i studia o literaturze, wybór, wstęp i opracowanie H. Markiewicz, t. II, Wrocław 1990.Bychowski G., Słowacki i jego dusza. Studium psychoanalityczne, wstęp i opracowanie D. Danek, Kraków 2000.Chmielowski P., Nowe fragmenty Juliusza Słowackiego, „Ateneum" 1890, t. II, z. I.Chrzanowski I., Czy „Lilia Weneda" jest arcydziełem dramatu?, w: Studia i szkice. Rozbiory i krytyki, t. II, Kraków 1939.Cieśla M., Mityczna struktura wyobraźni Słowackiego, Wrocław 1979.Cieśla-Korytowska M., Etyczny aspekt mesjanizmu Juliusza Słowackiego, w tejże: O Mickiewiczu i Słowackim, Kraków 1999.Cieśla-Korytowska M., O Mickiewiczu i Słowackim, Kraków 1999.Cieśla-Korytowska M., O romantycznym poznaniu, Kraków 1997.Cieśla-Korytowska M., O wolności mesjasza - „Samuel Zborowski" Juliusza Słowackiego, w: tejże, O Mickiewiczu i Słowackim, Kraków 1999.Cieśla-Korytowska M., Romantyczna poezja mistyczna. Ballanche, Novalis, Słowacki, Kraków 1989.Cieśla-Korytowska M., Rozkład formy dramatycznej „Samuela Zborowskiego" pod wpływem mistycyzmu Słowackiego, w: Dramat i teatr romantyczny, pod red. D. Ratajczakowa, Wrocław 1992.Csató E., Szkice o dramatach Słowackiego, Warszawa 1960.Cysewski K., Recepcja badawcza mistycznej twórczości Słowackiego, w: tegoż, Między historią badań literackich a teorią literatury, Olsztyn 2002.Czermiński A., Ukraina w poezji Słowackiego, Kraków 1930.Dąbrowicz E., Listy - lustra ( Pomiędzy Juliuszem Słowackim a Salomeą Bécu), w: O liście polskim..., Białystok 2000.Derejczyk W., Ludwik Spitznagel. Przyjaciel Juliusza Słowackiego, Warszawa 1994.Dopart B., Uwagi o definiowaniu mistycyzmu romantycznego, „Poznańskie Studia Polonistyczne", Seria Literacka III (XXIII), Poznań 1996.Dramat i teatr religijny w Polsce, red. I. Sławińska, W. Kaczmarek, Lublin 1991.Fiećko J., „Ostatni" wobec „Anhellego". Z dziejów polemik między Krasińskim a Słowackim. w: Zygmunt Krasiński - nowe spojrzenia. Toruń 2001.Floryńska H., Metafizyka heroizmu. Koncepcje genezyjskie i historiozofia Juliusza Słowackiego, „Studia Filozoficzne" 1972, nr 10.Furmanek E., Symboliczne wizje aniołów w twórczości Słowackiego, w: Bizancjum. Prawosławie. Romantyzm..., Białystok 2004.Grabowski T., Juljusz Słowacki. Jego żywot i dzieła na tle epoki. t. I-II, Poznań 1920.Gutowski W., „I kto zagasił okropne światło?" Semantyka ognia i światła w twórczości Juliusza Słowackiego, w: tegoż, Pasje wyobraźni. Szkice o literaturze romantyzmu i Młodej Polski. Toruń 1991.Halkiewicz-Sojak G., Kilka uwag o kategorii „tajemnicy" u Słowackiego, w: Poetyka przemiany człowieka i świata..., pod red. M. Śliwińskiego, Olsztyn 1997.Hertz P., Portret Słowackiego, Warszawa 1953.Inglot M., Myśl historyczna w „Kordianie", Wrocław 1973.Inglot M., Nie tylko o „Kordianie". Studia nad twórczością Juliusza Słowackiego, Wrocław 2002.Inglot M., Wstęp do: J. Słowacki, Fantazy, BN I nr 105, Wrocław 1976.Inglot M., Wstęp do: J. Słowacki, Kordian, BN I nr 2, Wrocław 1986.Inspiracje Grecji antycznej w dramacie dobry romantyzmu. Rekonesans, red. M. Kalinowska, Toruń 2001.Janik M., Wstęp, w: J. Słowacki, Lilla Weneda, wyd. VI. Wrocław 1948.Janion M., Czas formy otwartej. Tematy i media romantyczne, Warszawa 1984.Janion M., Gorączka romantyczna, Warszawa 1975.Janion M., Kostiumowy dreszczowiec czy ironiczna tragedia miłości. Dialog z Marią Żmigrodzką o filmowym „Mazepie", w: Odnawianie znaczeń, Kraków 1980.Janion M., Kuźnia natury, w: Problemy polskiego romantyzmu, seria II, pod red. M. Żmigrodzkiej, Wrocław 1974.Janion M., Tragizm, w: Romantyzm. Rewolucja. Marksizm. Colloquia gdańskie, Gdańsk 1972.Janion M., Wobec zła, Chotomów 1989.Janion M., Żmigrodzka M., „Horsztyński". Gorzkie arcydzieło. w: Trzynaście arcydzieł..., Warszawa 1996.Janion M., Żmigrodzka M., Romantyczne tematy egzystencji, w: Nasze pojedynki o romantyzm, Warszawa 1995.Janion M., Żmigrodzka M., Romantyzm i historia, Warszawa 1978.Jochemczyk M., „Przedpiekle". Epistolarna powieść Juliusza Słowackiego, „Świat i Słowo" 2003, nr 1, Wobec wartości, Bielsko-Biała 2003.Juliusz Słowacki - poeta europejski, red. M. Cieśla-Korytowska, W. Szturc, A. Ziołowicz, Kraków 2000.Juliusz Słowacki 1809-1849. Księga zbiorowa w stulecie zgonu, London 1951.Juliusz Słowacki i Ukraina, red. R. Radiszewskij, Kijów 2000.Juliusz Słowacki. Wielokulturowe źródła twórczości, red. A. Bajcar, Warszawa 1999.Juliusz Słowacki. Wyobraźnia i egzystencja, red. M. Kuziak, Słupsk 2002.Kalendarz życia i twórczości Juliusza Słowackiego, opr. E. Sawrymowicz, współpraca S. Makowski, Z. Sudolski, Wrocław 1960.Kalinowska M., Antymisteryjność „Kordiana" (w kręgu romantycznej ironiczności), w: Dramat polski. Interpretacje, część I: Od wieku XVI do Młodej Polski, pod red. J. Ciechowicza i Z. Majchrowskiego, wstęp i posłowie D. Ratajczakowa, Gdańsk 2001.Kalinowska M., Kilka słów o posągowej piękności marmurowej w poezji Słowackiego, w: Lustra historii..., Warszawa 1998.Kalinowska M., Los. Miłość. Sacrum. Studia o dramacie rozmantycznym i jego dwudziestowiecznej recepcji, Toruń 2003.Kalinowska M., Miłość i sacrum w „Mazepie" Juliusza Słowackiego, „Acta Universitatis Nicolai Copernici", Nauki Humanistyczno-Społeczne, z. 47, Toruń 1996.Kalinowska M., Mowa i milczenie. Romantyczne antynomie samotności, Warszawa 1989.Kamionka-Straszakowa J., „Nasz naród jak lawa". Studia z literatury i obyczaju doby romantyzmu, Warszawa 1974.Kasperski E., Mistyka i metodologia. O dyskursach liryczno-mistycznych Juliusza Słowackiego, w: Poetyka przemiany..., Olsztyn 1997.Kieżuń A., „Słowackiemu na mogiłę". Księgi upamiętniające galicyjskie obchody roku jubileuszowego, w: tejże, Śladami tradycji. Szkice o twórcach Młodej Polski i Dwudziestolecia, Białystok 2004.Kiślak E., Car-trup i Król-Duch. Rosja w twórczości Słowackiego, Warszawa 1991.Kiślak E., Słowacki ulryjski, w: Słowacki współczesny, Warszawa 1999.Kiślak E., Walka Jakuba z aniołem. Czesław Miłosz wobec romantyczności, Warszawa 2000.Kleiner J., Juliusz Słowacki. Dzieje twórczości, t. I-IV, Warszawa 1924-1927.Kleiner J., Tragizm dwoistego oblicza czynu w „Edypie królu", w: W kręgu historii i teorii literatury, wybór i opracowanie A. Hutnikiewicz, Warszawa 1981.Korotkich K., Ikony Słowackiego. Wyobrażenia Theotokos w „Żmii", „Snie srebrnym Salomei" i „Beniowskim", w: Bizancjum. Prawosławie. Romantyzm..., Białystok 2004.Korzeniewicz-Davies M., Chłopski Arystofanes Juliusza Słowackiego. Między ironią a mistycznym rewelatorstwem, w: Inspiracje Grecji antycznej..., Toruń 2001.Kotliński A., Słowacki drapieżny, w: Słowacki współczesny, Warszawa 1999.Kotliński A., Strategia pająka, w: Trzynaście arcydzieł romantycznych..., Warszawa 1996.Kott J., „Mazepa" na wielkiej scenie, w: Miarka za miarkę, Warszawa 1962.Kowalczykowa A., „Fantazy". Widmo bankructwa i harda hrabianka, w: Trzynaście arcydzieł romantycznych, pod red. E. Kiślak i M. Gumkowskiego, Warszawa 1996.Kowalczykowa A., „Genezis z Ducha" Słowackiego - czy na pewno rok 1844?, „Pamiętnik Literacki" 1990, z. 4.Kowalczykowa A., Dramat i teatr romantyczny, Warszawa 1997.Kowalczykowa A., Słowacki europejski, w: Słowacki współczesny, Warszawa 1999.Kowalczykowa A., Słowacki, Warszawa 1994.Kridl M., „Anhelli" a „Księgi pielgrzymstwapolskiego". Ustęp z dziejów walki Słowackiego z Mickiewiczem, „Biblioteka Warszawska" 1913, t. IV.Krukowska H., Tragizm, heroizm, groza, w: Problemy tragedii i tragizmu. Studia i szkice, Białystok 2005.Krysowski O., „Słońc ogromnych kręgi...". Malarskie inspiracje Słowackiego, Warszawa 2002.Krzyżanowski J., Twórca nowoczesnego dramatu polskiego, „Twórczość" 1959, nr 9.Kudelska D., Juliusz Słowacki i sztuki plastyczne, Lublin 1997.Kulczycka D., Animalistyczne obrazy zniewolenia i wolności ducha u Słowackiego-mistyka, w: Juliusz Słowacki..., Słupsk 2002.Kulczycka D., Ewolucja motywu słowika w twórczości Juliusza Słowackiego, „Almanach Historycznoliteracki", t. II, red. L. Libera, R. Sztyber, Zielona Góra 1999.Kuziak M., Fragmenty o Słowackim, Słupsk 2001.Kuziak M., Kreacje epistolograficzne Juliusza Słowackiego (zarys problematyki), w: O liście polskim..., Białystok 2000.Kuziak M., Teoria możliwych „Faustów" w polskim dramacie romantycznym. „Kordian" - „Samuel Zborowski", w: Postacie i motywy faustyczne..., Białystok 1999 (t. I).Kwapiszewski M., „Stepowy ty król!" Kozak w twórczości Juliusza Słowackiego, w: Słowacki i Ukraina, Lublin 2003.Lebioda D. T., Kosmogonia tragiczna „Króla-Ducha": w: Problemy tragedii i tragizmu..., Białystok 2004.Lebioda D. T., Szaman - Diabeł Juliusza Słowackiego. Glosa do romantycznych praktyk szamanistycznych, w: Postacie i motywy faustyczne..., Białystok 1999 (t. I).Libelt K., „Mazepa", tragedia w 5 aktach Juliusza Słowackiego, w: Sądy współczesnych o twórczości Słowackiego (1826-1862), zebrali i opracowali B. Zakrzewski, K. Pecold, A. Ciemnoczołowski, Wrocław 1963.Libelt K., Ojciec Marek, w: Sądy współczesnych o twórczości Słowackiego (1826-1862), Wrocław 1963.Libera L., W Szwajcarii. Studium o Juliuszu Słowackim, Kraków 2001.Lustra historii. Rozprawy i eseje ofiarowane Profesor Marii Zmigrodzkiej z okazji pięćdziesięciolecia pracy naukowej, red. M. Kalinowska, E. Kiślak, Warszawa 1998.Lyszczyna J., Dramat romantyczny w refleksji Stanisława Ropelewskiego, w: Problemy tragedii i tragizmu..., Białystok 2005.Łubieniewska E., „Fantazy" Juliusza Słowackiego czyli komedia na opak wywrócona, Wrocław-Warszawa 1985.Łubieniewska E., Sen i przebudzenie Anhellego, „Ruch Literacki" 2000, z. 6.Łubieniewska E., Upiorny Anioł. Wokół osobowości Juliusza Słowackiego, Kraków 1998.Maciejewski Jarosław, „Kordian" - dramatyczna trylogia, Poznań 1961.Maciejewski Jarosław, Powieści poetyckie Słowackiego, opr. J. Fiećko, Poznań 1991.Maciejewski Jarosław, Wiersze „papieskie" Juliusza Słowackiego, w: Religijny wymiar literatury polskiego Romantyzmu, Lublin 1995.Maciejewski M., „Kształty poetyckie i razem realne" w liryce mistycznej Słowackiego, w: tegoż, Poetyka - gatunek - obraz, Wrocław 1997.Makles T. J., Narodziny historii w „Mindowem" Juliusza Słowackiego. Z zagadnień historyzmu romantycznego, Katowice 1992.Makowski S., Juliusz Słowacki, Warszawa 1976.Makowski S., Tajemnice tzw. „Prób poematu filozoficznego", w: Twórczość Słowackiego..., Olsztyn 1992.Makowski S., Wejść w system i zrozumieć, w: Słowacki mistyczny. Propozycje i dyskusje sympozjum. Warszawa 10-11 grudnia 1979, pod red. M. Janion i M. Żmigrodzkiej, Warszawa 1981.Makowski S., Wielki Nieobecny (Kilka uwag na zakończenie Roku Słowackiego), „Przegląd Humanistyczny" 2000, z. 1-2.Małecki A., Juliusz Słowacki. Jego życie i dzieła w stosunku do współczesnej epoki, t. 1-3, Lwów 1901.Masłowski M., Gest, symbol i rytuały polskiego teatru romantycznego, Warszawa 1998.Masłowski M., Koncept roli w dramatach Słowackiego, „Pamiętnik Literacki" 2001, z. 3.Maślanka J., O tekście „Beniowskiego", w: tegoż, Z dziejów literatury i kultury, Kraków 2001.Matuszewski I., Słowacki i nowa sztuka (modernizm): twórczość Słowackiego w świetle poglądów estetyki nowoczesnej, Warszawa 1902.Miciński T., Słowacki i Calderon w „Xięciu Niezłomnym", w: Do źródeł duszy polskiej, Lwów 1906.Mickiewicz - Słowacki - Krasiński. Romantyczne uwarunkowania i współczesne konteksty, red. E. Owczarz, J. Smulski, Łowicz 2001.Mocarowska-Tycowa Z., Rzym antyczny i Kampania Rzymska w malarstwie romantycznym, w: Antyk romantyków..., Toruń 2003.Mucha B., Pisarze rosyjscy w opinii Juliusza Słowackiego, „Przegląd Humanistyczny" 1994, z. 4.Na przełomie Oświecenia i Romantyzmu. O sytuacji w literaturze polskiej lat 1793-1830, red. P. Żbikowski, Rzeszów 1999.Nasze pojedynki o romantyzm, red. D. Siwicka, M. Bieńczyk, Warszawa 1999.Nawarecka L., „Rozbójnik". O walce ducha z ciałem w Rapsodzie I „Króla-Ducha", w: Poetyka przemiany..., Olsztyn 1997.Nawarecka L., Epoka ciemna. O micie kosmogonicznym w Rapsodzie I „Króla-Ducha, w: Twórczość Słowackiego..., Olsztyn 1992.Nawarecka L., Idea Trójcy Świętej w mistycznej twórczości Juliusza Słowackiego, w: Bizancjum. Prawosławie. Romantyzm...,Białystok 2004.Nawarecka L., Ikona świata. O materii przemienionej w „Królu-Duchu", w: Antyk romantyków..., Toruń 2003.Nawarecka L., Postać Króla Ducha w kontekście idei przebóstwienia, w: Bizancjum. Prawosławie. Romantyzm..., Białystok 2004.Nawarecki A., Pokrzywa. Eseje, Chorzów-Sosnowiec 1996.Nawarecki A., Trzy żarty Juliusza Słowackiego, w: Studia o twórczości Słowackiego, Katowice 1982.Nawrocka E., „[...] list to nie słowo". O listach Słowackiego do matki, w: O liście polskim..., Białystok 2000.Nawrocka E., Dramaty mistyczne Juliusza Słowackiego, w: Dramat i teatr romantyczny, pod red. D. Ratajczakowa, Wrocław 1992.Nesteruk M., Dramat „dziwny i duchowy". Zarys interpretacji „Samuela Zborowskiego", „Rocznik Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza" XIV-XVI 1979-1980.Newlin-Wagner T., Słowacki wobec zagadnienia predestynacyi, Kraków 1918.Nowicka E., Ogród w „Księciu Niezłomnym", Książę Niezłomny w ogrodzie, „Prace Polonistyczne", seria LII, Łódź 1997.Okulicz-Kozaryn R., Druidyczna Litwa Słowackiego, w: Słowacki współczesnych i..., Poznań 2000.Opacki I., „Ewangelija" i „nieszczęście", w: Poezja romantycznych przełomów, Wrocław-Warszawa 1972.Opacki I., Mówione wierszem, Katowice 2004.Pamiętnik Juliusza Słowackiego, ogłosił H. Biegeleisen, Warszawa 1901.Pawlikowski J.G., Studyów nad „Królem Duchem" część pierwsza: Mistyka Słowackiego, Warszawa - Lwów 1909.Peiper T., Stary mąż młodej żony, w: O wszystkim i jeszcze o czymś. Artykuły, eseje, wywiady (1918-1939), Kraków 1974.Piechota M., Polska dawna i przyszła w pismach Słowackiego. (Na tle toposu pamięci i sławy), w: Słowacki współczesnych i..., Poznań 2000.Pigoń S., Uwagi o Prologu „Kordiana", w: Na wyżynach romantyzmu, Kraków 1936.Pilewicz A., Srebrny sen Salomei - historia Persefony, w: Antyk romantyków..., Toruń 2003.Piwińska M., Bóg utracony i Bóg odnaleziony. Buntownicy i wyznawcy, w: Problemy polskiego romantyzmu, seria I, red. M. Żmigrodzka, Wrocław 1971.Piwińska M., Juliusz Słowacki „Lilia Weneda", w: Dramat polski. Interpretacje..., Gdańsk 2001.Piwińska M., Juliusz Słowacki od duchów, Warszawa 1992.Piwińska M., Romantyczna nowa tragedia, w: Studia romantyczne, prace pod red. M. Żmigrodzkiej poświęcone VII Międzynarodowemu Kongresowi Slawistów, Wrocław 1973.Piwińska M., Rozpaczajqcy starzec, „Teksty" 1979, nr 1.Piwińska M., Wstęp, do: Juliusz Słowacki, Ksiądz Marek, BN I nr 29, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991.Piwińska M., Złe wychowanie. Fragmenty romantycznej biografii, Warszawa 1981.Płaszczewska O., Błazen i błazeństwo w dramacie romantycznym. Studium komparatystyczne, Kraków 2002.Płaszczewska O., Kreacje błaznów w twórczości Juliusza Słowackiego, w: Juliusz Słowacki..., Słupsk 2002.Podraza-Kwiatkowska M., Rozważania rocznicowe o Juliuszu Słowackim, „Ruch Literacki" 2000, z. 1.Poklewska K., Brzozowski J., O Mickiewiczu i Słowackim. Cztery szkice, Łęczyca 1999.'Postaci i motywy faustyczne w literaturze polskiej. Materiały Ogólnopolskiej Konferencji 'Naukowej. Białystok 23-26 X 1997 r., pod red. H. Krukowskiej i J. Ławskiego, t. I-II, Białystok 1999 - 2001.Problemy tragedii i tragizmu. Studia i szkice, red. H. Krukowskiej, J. Ławskiego, Białystok 2005.Próchnicki W., Roma