The Paths of Imagination. On Sensitivity and Aesthetics of the 19th Century Literature

The book presents another new interpretation of such literary masterpieces as Maria by Antoni Malczewski, Nachtwachen by Ernst August Friedrich Klingemann but also of lesser known works by Zygmunt Krasiński (The Poet) or Cyprian Kamil Norwid (To Famous Dancer – Unknown Nun) and eventually lesser texts by the Romantic poets: Seweryn Goszczyński and Ignacy Pietraszewski. In all those works we can find common quest to understand human existence, the truth of unclear aim of human pilgrimage. All presented authors are empowered in imagination which can express the pain of existence and find the remedy for this malady. Imagination becomes here the subject of analysis in the thematic criticism, so it takes into consideration possible inspirations and the circumstances, especially those which are not expressed verbatim. The themes, symbols, motives and plots are the key to literary imagination, they may lead to new meanings of different works and recognition of their apparently trivial layers which were not necessarily recognized by the readers so far. The problems connected with art, aesthetics, religion, history and the philosophy of existence became dominant theme of the discussed works and the essence of reading literary text here was based on recognition of such details as light, colour, travel or dance. The leitmotif here was death understood as the passing phase towards spirituality, the hero’s loneliness in the world on the verge of self-destruction, the question about God and the lost paradise, and the apocalypse as the transition to a different world order in which God will no longer be mysterious or fearsome. The humanity in Maria by Malczewski, Nachtwachen by Klingemann or The Poet by Krasiński lost their way to God and can no longer dialogue with Him, and the main heroes’ tragedy becomes the call of the whole mankind, losing the remains of hope. The quest for salvation from nothingness is a common motif of all the works analyzed in this book. If we cannot count on salvation from outside, because we encounter only the ironic apocalypse there, so the only solution maybe human inside, the kingdom of spirituality and imagination – also of this kind that helps to deliver on the outside the image of longed-for salvation.Publikacja dofinansowana przez Wydział Filologiczny Uniwersytetu w Białymstokukorotkich@uwb.edu.plUniwersytet w BiałymstokuBonawentura [ A. Klingemann], Straże nocne, przeł. K. Krzemieniowa, M. Żmigrodzka, wstęp S. Dietzsch, M. Żmigrodzka, opracowanie tekstu, redakcja tomu J. Ławski, Białystok 2006.Goszczyński S., Dzieła zbiorowe. Tom I. Poezye liryczne, wydał Z. Wasilewski, Lwów 1904.Goszczyński S., Trzy struny, Warszawa 1915.Goszczyński S., Zamek kaniowski, wprowadzenie H. Krukowska, Białystok 1994.Krasiński Z., Listy do Henryka Reeve’a, przeł. A. Olędzka-Frybesowa, oprac., wstępem, kroniką i notami opatrzył P. Hertz, t. II, Warszawa 1980.Krasiński Z., Listy do Koźmianów, oprac. Z. Sudolski, Warszawa 1977.Krasiński Z., Wiersze, poematy, dramaty, wybrał i posłowiem opatrzył M. Bizan, Warszawa 1980.Krasiński Z., Listy do Jerzego Lubomirskiego, opracował i wstępem poprzedził Z. Sudolski, Warszawa 1965.Krasiński, Z., Listy do Adama Sołtana, opracował i wstępem poprzedził Z. Sudolski, Warszawa 1970.Pisma Zygmunta Krasińskiego. Wydanie Jubileuszowe pod red. J. Czubka, Kraków 1912, t. VI.Malczewski A., Maria. Powieść ukraińska, wprowadzenie H. Krukowska, J. Ławski, Białystok 1995.Zimińska K., „Maria” Antoniego Malczewskiego na tle motywów gnostyckich, w: Antoniemu Malczewskiemu w 170 rocznicę pierwszej edycji „Marii”. Materiały sesji naukowej, Białystok 5–7 V 1995, red. H. Krukowska, Białystok 1997.Zwolińska B., Wampiryzm w literaturze romantycznej i poromantycznej na przykładzie „Opowieści niesamowitych” Edgara Allan Poego, „Poganki” Narcyzy Żmichowskiej oraz opowiadań Stefana Grabińskiego, Gdańsk 2002.Żmigrodzka M., Rozdrożny i gra z nicością, w: Bonawentura [ A. Klingemann], Straże nocne, przeł. K. Krzemieniowa, M. Żmigrodzka, wstęp S. Dietzsch, M. Żmigrodzka, opracowanie tekstu, redakcja tomu J. Ławski, Białystok 2006.Biblia w przekładzie księdza Jakuba Wujka z 1599 r. Transkrypcja typu „B” oryginalnego tekstu z XVI w. i wstępy ks. J. Frankowski, Warszawa 2000.Benedykt XVI, Encyklika „Spe salvi”, Kraków 2007.Biografie romantycznych poetów, red. Z. Trojanowiczowa, J. Borowczyk, Poznań 2007.Bizior M., Romantycy – szaleńcy – mistycy. Wizerunki szaleńców romantycznych na podstawie twórczości Juliusza Słowackiego, w: Zjawisko szaleństwa w kulturze, red. M. Kasprowicz, S. Drelich, M. Kopyciński, Toruń 2010.Buczkówna M., Prawdziwie świecący, „Poezja” 1966, nr 7.Burdziej B., Super flumina Babylonis. Psalm 136 (137) w literaturze polskiej XIX–XX w., Toruń 1999.Bécu A., Tańce, w: „Dziennik Wileński” 1816 (15), tom I.Libera L., Gottfried August Bürger – autor „Lenory”, Białystok 2016.Kłosiński K., W stronę inności. Rozbiory i debaty, Katowice 2006.Cascardi A.J., The Limits of Illusion: a Critical Study of Calderon, Cambridge 1984.Korsak J., Pielgrzym, w: Księga wierszy polskich XIX wieku, t. I, zebrał J. Tuwim, opracowanie i wstęp J.W. Gomulicki, Warszawa 1956.Co Słowacki ma nam dziś do powiedzenia? Debaty Artes Liberales, t. V, red. J. Kieniewicz, M. Kalinowska, Warszawa 2012.Czas Apokalipsy. Koniec dziejów w kulturze od późnego średniowiecza do współczesności, red. K. Kopania, Warszawa 2012.Dybizbański M., Sceniczna noc upiorów w rytmie powtórzeń i formalnych przekodowań, w: Noce romantyków. Literatura – kultura – obyczaj, red. D. Skiba, A. Rej, M. Ursel, Kraków 2015.Dybizbański M., Od epiki romantycznej do teatru science fiction. Studia i szkice, Opole 2016.Fenomenologia i transgresje: materiały konferencyjne, red. E. Nawrocka, A. Borowicz, M. Żmudzka, W. Płotka, Gdańsk 2009.Filhellenizm w Polsce. Wybrane tematy, red. M. Borowskiej, M. Kalinowskiej, K. Tomaszuk, Warszawa 2012.Halkiewicz-Sojak G., Wobec tajemnicy i prawdy. O Norwidowskich obrazach „całości”, Toruń 1998.Libera L., Marionetka w antropologii romantycznej. Kilka uwag na marginesie lektury „Straży nocnych” Bonawentury, w: Noc. Symbol – temat – metafora, t. 1: Wokół „straży nocnych” Bonawentury, red. J. Ławski, K. Korotkich, M. Bajko, Białystok 2012.Krajewska A., Wesołowska E., Gdy Bóg milczy. Echa antyczne w dramacie romantycznym. Kilka uwag, w: Romantyczna antiquitas. Rzymskie inspiracje w teatrze i dramacie XIX wieku z uwzględnieniem mediacji kalderonowskiej i szekspirowskiej, red. E. Wesołowska, Poznań 2007.Janicka A., Krasiński postyczniowy. Przypadek młodych pozytywistów, w: Romantyczne repetycje i powroty, pod red. A. Czajkowska, A. Żywiołek, Częstochowa 2011.Kopania K., „Komedia ludzka” Jeana-Louisa Hamona, w: Ateny. Rzym. Bizancjum. Mity Śródziemnomorza w kulturze XIX i XX wieku, red. J. Ławski, K. Korotkich, Białystok 2008,Kirkegaard S., Bojaźń i drżenie, z oryginału duńskiego przełożył i wstępem opatrzył J. Iwaszkiewicz, Warszawa 1995.Lurker M., Przesłanie symboli w mitach, kulturach i religiach, przeł. R. Wojnakowski, Kraków 1994.Mickiewicz A., Objaśnienia do „Zofiówki”, w: S. Trembecki, Pisma wszystkie, oprac. J. Kott, Warszawa 1953.Melbechowska-Luty A., Sztukmistrz. Twórczość artystyczna i myśl o sztuce Cypriana Norwida, Warszawa 2001.Miernowski J., Bóg-Nicość. Teologie negatywne u progu czasów nowożytnych, Warszawa 2000.Nalepa M., Rozpacz i próba jej przezwyciężenia w poezji rozbiorowej (1793–1806), Rzeszów 2003.Na początku wieku. Rozważania o tradycji, red. Z. Trojanowiczowa, K. Trybuś, Poznań 2002.Libera L., Zraniona iluzja. O „Balladynie” Juliusza Słowackiego i „Kocie w butach” Ludwiga Tiecka, Zielona Góra 2007.Nawrocka E., „Znad Niemna... mieszkaniec Europy”, w: Światło w dolinie. Prace ofiarowane Profesor Halinie Krukowskiej, red. K. Korotkich, J. Ławski, D. Zawadzka, Białystok 2007.Szturc W., Archeologia wyobraźni. Słowacki, Norwid, Kraków 2001.Obrzęd, teatr, ceremoniał w dawnych kulturach, red. J. Axer, J. Olko, Warszawa 2009.Osęka A., Spojrzenie na sztukę, Warszawa 1987.Korotkich K., Wyobraźnia apokaliptyczna Juliusza Słowackiego. Obrazy – wizje – symbole, Białystok 2011.Piękno Juliusza Słowackiego, t. 1: Principia, studia pod red. J. Ławskiego, K. Korotkicha, G. Kowalskiego, Białystok 2012.Pisariew D., Bazarow. O powieści Turgieniewa „Ojcowie i dzieci”, „Kronos” 2011, nr 1.Poprzęcka M., Pochwała malarstwa, Gdańsk 2000.Mickiewicz A., Pierwsze wieki historii polskiej, w: Dzieła, t. 3–4, red. M. Kridl, przedmowa T. Boy-Żeleński, Warszawa 1929.Poprzęcka M., Teoretycy, artyści i krytycy o sztuce 1700–1870, Warszawa 1989.Ławski J., Wyobrażenia lucyferyczne. Szkice o poemacie Tadeusza Micińskiego „Niedokonany. Kuszenie Chrystusa Pana na pustyni”, Białystok 1995.Romantyczne repetycje i powroty, red. A. Czajkowska, A. Żywiołek, Częstochowa 2011.Rudolph K., Gnostycka kosmogonia i kosmologia, przeł. S. Cinal, „Nomos. Kwartalnik Religioznawczy” 1992, z. 2.Białobrzeska M., Antoni Malczewski. Literackie mitologizacje biografii, Białystok 2016.Rutkowski K., Paryskie pasaże. Opowieść o tajemnych przejściach, Gdańsk 1995.Rynck P. de, Jak czytać malarstwo, przeł. P. Nowakowski, Kraków 2005.Seneka L.A., Myśli, wybór i przekład S. Stabryła, Kraków 1989.Kotwicz W., Kotwiczówna M., Orientalista Antoni Muchliński. Życie i dzieła, Wilno 1935.Skuczyński J., Misterium teatralne: Mickiewicz i inni. Studia i szkice z dziejów dramatu i teatru XIX i XX wieku, Toruń 2000.Srebrny S., Wstęp do: Sofokles, Antygona, przeł. K. Morawski, oprac. S. Srebrny, BN S. II, nr 1, Wrocław 1950, s. XXVIII.Stanisz M., Wczesnoromantyczne spory o poezję, Kraków 1998.Ławski J., Bizancjum Mickiewicza. Cesarstwo Wschodnie w „Pierwszych wiekach historii polskiej”, w: Antyk romantyków. Model europejski i wariant polski. Rekonesans, red. M. Kalinowska, B. Paprocka-Podlasiak, Toruń 2003.Strzyżewski M., Model „biografii typowej” romantyka, w: Biografie romantycznych poetów, red. Z. Trojanowiczowa, J. Borowczyk, Poznań 2007.Mickiewicz A., Sofiówka [Przekład łaciński początku Sofiówki Trembeckiego], w: Dzieła. Wydanie Rocznicowe 1798–1998, t. 1, red. Cz. Zgorzelski, Warszawa 1993.Sztachelska J., Wybór pism estetycznych Henryka Struvego, Kraków 2010.Białobrzeska M., Odsłony nocy „Pogance” Narcyzy Żmichowskiej, w: Noc. Symbol – temat – metafora, t. 1: Wokół „straży nocnych” Bonawentury, red. J. Ławski, K. Korotkich, M. Bajko, Białystok 2012.Szturc W., Nowe przestrzenie. Szkice o namiętności, Kraków 2011.Warto zapytać o kulturę, t. 3: Obcy, inny, swój, red. K. Czyżewski, Białystok–Sejny 2008;Weil S., Wybór pism, przekł. i oprac. Cz. Miłosz, Kraków 1991.Winiarczyk A., Katabaza w starożytności, „Studia Filozoficzne” 1989, z. 9.Kowalczykowa A., Świadectwo autoportretu, Warszawa 2009.Zalewska A., Na obrzeżach wielkości. Szkice o literaturze XIX i XX wieku, Warszawa 2009.Ławski J., Bo na tym świecie śmierć. Studia o czarnym romantyzmie, Gdańsk 2009.Zjawisko szaleństwa w kulturze, red. M. Kasprowicz, S. Drelich, M. Kopyciński, Toruń 2010.Owidiusz, Elegia 13, Ostatnia noc w Rzymie, w: Publiusz Owidiusz Nazo, Poezje wygnańcze. Wybór, przekład, opracowanie E. Wesołowska, wstęp A. Wójcik, Toruń 2006.Potocki J., Podróże, zebrał i opracował L. Kukulski, Warszawa 1959.Rolle J. A. [Antoni J.], Wybór pism. Gawędy historyczne, t. 1, wyboru tekstu i ilustracji dokonał, wstępem i przypisami opatrzył W. Zawadzki, Kraków 1996.Białostocki J., Symbole i obrazy w świecie sztuki, t. 1, Warszawa 1982.Schiller F., Zbójcy, przeł. F. Konopka, oprac. O. Dobijanka-Witczakowa, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1964.Sęp Szarzyński M., Sonet IV. O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem, w: Poeci renesansu. Antologia, oprac. J. Sokołowska, Warszawa 1959.Tieck L., Kot w butach, przekład, objaśnienia i posłowie L. Libera, Zielona Góra 2007.Ajres A., Recepcja „Straży nocnych” Bonawentury we Włoszech, w: Noc. Symbol – temat – metafora, t. 1: Wokół „straży nocnych” Bonawentury, red. J. Ławski, K. Korotkich, M. Bajko, Białystok 2012.Antoniemu Malczewskiemu w 170 rocznicę pierwszej edycji „Marii”. Materiały sesji naukowej, Białystok 5–7 V 1995, red. H. Krukowska, Białystok 1997.Ławski J., Dlaczego „Maria”? Symboliczne funkcje tytułu w poemacie Antoniego Malczewskiego, w: Antoniemu Malczewskiemu w 170 rocznicę pierwszej edycji „Marii”. Materiały sesji naukowej, Białystok 5–7 V 1995, red. H. Krukowska, Białystok 1997.Kowalczykowa A., Zwierzę jako kształt autoportretu, w: Apokalipsa. Symbolika – tradycja – egzegeza, t. I, red. K. Korotkich i J. Ławski, Białystok 2006.Antyk romantyków. Model europejski i wariant polski. Rekonesans, red. M. Kalinowska, B. Paprocka-Podlasiak, Toruń 2003.Bieńczyk M., Czarny człowiek. Krasiński wobec śmierci, Warszawa (IBL) b.r.Biliński K., Ślady Swedenborga w „Marii” Antoniego Malczewskiego, w: Antoniemu Malczewskiemu w 170 rocznicę pierwszej edycji „Marii”. Materiały sesji naukowej, Białystok 5–7 V 1995, red. H. Krukowska, Białystok 1997.Bizancjum – Prawosławie – Romantyzm. Tradycja wschodnia w kulturze XIX wieku, red. J. Ławski, K. Korotkich, Białystok 2004.Boros L., Mysterium mortis. Człowiek w obliczu ostatecznej decyzji, przeł. B. Białecki, Warszawa 1977.Borowy W., O Norwidzie. Rozprawy i notatki, Warszawa 1960.Brahmer M., Teatr i dramat średniowieczny na Zachodzie, Warszawa 1948.Brzozowski J., O pacholęciu w „Marii” raz jeszcze w: Antoniemu Malczewskiemu..., dz. cyt.Szturc W., „Maria” Malczewskiego. Od vanitas ku nihilizmowi, w: Antoniemu Malczewskiemu w 170 rocznicę pierwszej edycji „Marii”. Materiały sesji naukowej, Białystok 5–7 V 1995, red. H. Krukowska, Białystok 1997.Ławski J., Marie romantyków. Metafizyczne wizje kobiecości. Mickiewicz – Malczewski – Krasiński, Białystok 2003.Królikiewicz G., Terytorium ruin. Ruina jako obraz i temat romantyczny, Kraków 1993.Burkot S., Polskie podróżopisarstwo romantyczne, Warszawa 1988.Cabanne P., Rembrandt, przeł. M. Skalska, Warszawa 2009.Cioran E., Na szczytach rozpaczy, przekł. i wstęp I. Kania, Kraków 1992.Curtius E.R., Topika, przeł. K. Krzemieniowa, „Pamiętnik Literacki” 1972, z. 1.Czas i wyobraźnia. Studia nad plastyczną i literacką interpretacją dziejów, red. M. Kitowska-Łysiak, E. Wolicka, Lublin 1995.Dąbrowicz E., Norwid czytelny, w: Jak czytać Norwida? Postawy badawcze, metody, weryfikacje, red. B. Kuczera-Chachulska, J. Trzcionka, Warszawa 2008.Dąbrowicz E., Piękno powszechne. Norwid wobec wystaw światowych, w: Piękno wieku dziewiętnastego, red. E. Nowicka, Z. Przychodniak, Poznań 2008.Dernałowicz M., Antoni Malczewski, Warszawa 1967.Dietzsch S., Od Bonawentury do Augusta Klingemanna – w poszukiwaniu autora, w: Bonawentura [ A. Klingemann], Straże nocne, przeł. K. Krzemieniowa, M. Żmigrodzka, wstęp S. Dietzsch, M. Żmigrodzka, opracowanie tekstu, redakcja tomu J. Ławski, Białystok 2006.Majchrowski Z., Czarne znamię na czole Konrada. Perypetie egzegezy ostatniej sceny „Dziadów”, w: Mickiewicz. W 190-lecie urodzin. Materiały z sesji naukowej Białystok 2–4 grudnia 1988 r., red. H. Krukowska.Szturc W., Ironia romantyczna. Pojęcie, granice i poetyka, Warszawa 1992.Dziubiński A., Na szlakach Orientu. Handel między Polską a Imperium Osmańskim w XVI–XVIII wieku, Wrocław 1998.Norwid C.K., Wiersze, oprac. J.W. Gomulicki, Warszawa 1966, t. I.Eliade M., Okultyzm, czary, mody kulturalne, przeł. I. Kania, Kraków 1992.Elzenberg H., Lukrecjusz i materializm, w: tegoż, Próby kontaktu. Eseje i studia krytyczne, Kraków 1966.Emerson R.W., Szkice, seria I, cz. 1, przekł. A Tretiaka, Wrocław 1994.Fabianowski A., Filozofia stepu w „Marii”, w: Antoniemu Malczewskiemu w 170 rocznicę pierwszej edycji „Marii”. Materiały sesji naukowej, Białystok 5–7 V 1995, red. H. Krukowska, Białystok 1997.Feliksiak E., „Maria” Malczewskiego. Duch dawnej Polski w stepowym teatrze świata, Białystok 1997.Fichtinger W., Das Todesproblem in den „Nachtwachen von Bonaventura”, Wien 1975.Floryan W., Forma poetycka „Pieśni” Jana Kochanowskiego wobec kierunków liryki renesansowej, Wrocław 1984.Tarnowski S., Zygmunt Krasiński, t. I, Kraków 1912.Gassner J., Perspektywy nowej tragedii, przeł. J. Lalewicz, „Dialog” 1971, nr 6.Szturc W., O obrotach sfer romantycznych. Studia o ideach i wyobraźni, Bydgoszcz 1996.Gemra A., Od gotycyzmu do horroru. Wilkołak, wampir i monstrum Frankensteina w wybranych utworach, Wrocław 2008.Głowiński M., „Nad miastem chmury apokaliptyczne...” (O wierszu Zygmunta Krasińskiego z roku 1848), w: Apokalipsa. Symbolika – tradycja – egzegeza, t. I, red. K. Korotkich, J. Ławski, Białystok 2006–2007.Krukowska H., „Maria” Malczewskiego jako romantyczna poezja nocy, „Pamiętnik Literacki” 1986, z. 3.Głowiński M., Studium lektury: Słowacki czytany przez Kleinera, w: tegoż Style odbioru, Kraków 1997.Goliński J.K., „Maniera tenebrosa”. O dawnym strachu przed ciemnością, w: Noc. Symbol – temat – metafora. Noce polskie, noce niemieckie, t. 2, red. J. Ławski, K. Korotkich, M. Bajko.Gombrich E.H., O sztuce, red. A. Stępak, A. Czajkowska, przeł. M. Dolińska, I. Kossowska, D. Stefańska-Szewczuk, A. Kuczyńska, Warszawa 2008.Greenaway P. http://news.film.studentnews.pl/serwis.php?id=1050&s=139&-pok=8968&l=7 – wersja z dnia 10 lutego 2011 r.Gross R., Dlaczego czerwień jest kolorem miłości, przeł. A. Porębska, Warszawa 1990.Apokalipsa. Symbolika – tradycja – egzegeza, t. I, red. K. Korotkich, J. Ławski, Białystok 2006.Gutowski W., Głosy osobne: z krawędzi nicestwienia / z nicestwienia krawędzi, w: Nihilizm i historia. Studia z literatury XIX i XX wieku, red. M. Sokołowski, J. Ławski, Białystok–Warszawa 2009.Gutowski W., W kręgu romantycznej fenomenologii śmierci, w: Style zachowań romantycznych. Propozycje i dyskusje sympozjum, red. M. Janion, M. Zielińska, Warszawa 1985.Szturc W., Osiem szkiców o ironii, Kraków 1994.Habachti R., U źródeł człowieczeństwa, przeł. W. Sukiennicka, przedmowa P. Ricoeur, słowo wstępne D. Barrat, Warszawa 1982.Halkiewicz-Sojak G., Czy Maria jest poematem o „złej nowinie?”, w: Antoniemu Malczewskiemu w 170 rocznicę pierwszej edycji „Marii”. Materiały sesji naukowej, Białystok 5–7 V 1995, red. H. Krukowska, Białystok 1997.Hamerski W., „Kto prawdzie tryumf zapewni?” Nihilistyczny chiazm Ludwika Sztyrmera, w: Nihilizm i historia. Studia z literatury XIX i XX wieku, red. M. Sokołowski, J. Ławski, Białystok–Warszawa 2009.Krukowska H., „Nocna strona” romantyzmu, w: Problemy polskiego romantyzmu, Seria druga, red. M. Żmigrodzka, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1974.Herder J.G., Wybór pism, wybór i opracowanie T. Namowicz, BN S II, nr 222, Wrocław 1988.Jacobi F.H., Do Fichtego, w: „Kronos” 2011, nr 1.Jak czytać Norwida? Postawy badawcze, metody, weryfikacje, red. B. Kuczera-Chachulska, J. Trzcionka, Warszawa 2008.Słowacki J., Poezje, w: Dzieła, t. I, red. J. Krzyżanowski, wstęp i opracowanie J. Krzyżanowski, Wrocław 1959.Janion M., M. Żmigrodzka, Fryderyk Chopin wśród bohaterów egzystencji, „Res Publica” 1987, nr 3.Janion M., Gorączka romantyczna, Warszawa 1975.Janion M., Niedoistnienie Chateaubrianda, w: Rozprawy i eseje ofiarowane profesor Marii Żmigrodzkiej z okazji pięćdziesięciolecia pracy naukowej, red. M. Kalinowska, E. Kiślak, Warszawa 1998.Światło w dolinie. Prace ofiarowane Profesor Halinie Krukowskiej, red. K. Korotkich, J. Ławski, D. Zawadzka, Białystok 2007.Janion M., Wobec zła, Chotomów 1989.Janion M., Żmigrodzka M., Apokalipsa bez zbawienia. Tematy jeanpaulowskie, w: Romantyzm i egzystencja. Fragment niedokończonego dzieła, Gdańsk 2004.Januszkiewicz M., Pożegnanie z metafizyką, w: Nihilizm i historia. Studia z literatury XIX i XX wieku, red. M. Sokołowski, J. Ławski, Białystok–Warszawa 2009.Jaroszyński P., Metafizyka i sztuka, Warszawa 1996.Krukowska H., Noc romantyczna. Mickiewicz, Malczewski, Goszczyński. Interpretacje, Gdańsk 2011.Jaspers K., Filozofia egzystencji. Wybór pism, wybór S. Tyrowicz, wstęp H. Saner, posłowie D. Lachowska, przeł. D. Lachowska, A. Wołkowicz, Warszawa 1990.Majka W., Judeochrześcijaństwo i myśl grecka w teorii Bertranda Russela, „Konspekt” 2010, nr 4 (37).Jung C.G., Odpowiedź Hiobowi, przeł. J. Prokopiuk, Warszawa 1995.Kalinowska M., Los. Miłość. Sacrum. Studia o dramacie romantycznym i jego dwudziestowiecznej recepcji, Toruń 2003.Kalinowska M., Mowa i milczenie. Romantyczne antynomie samotności, Warszawa 1989.Kalinowski W., Noc, marzenie, koszmar senny w prozie Stefana Grabińskiego, w: Noc. Symbol – temat – metafora, t. 1: Wokół „straży nocnych” Bonawentury, red. J. Ławski, K. Korotkich, M. Bajko, Białystok 2012.Taniec i literatura, red. E. Czaplejewicz, Pułtusk 2002.Kamionka-Straszakowa J., Zbłąkany wędrowiec: Z dziejów romantycznej topiki, Wrocław 1992.Kaźmierczak Z., Dzieło demiurga. Zapis gnostyckiego doświadczenia egzystencji we wczesnej poezji Czesława Miłosza, Gdańsk 2011.Krukowska H., Wstęp do: S. Goszczyński, Zamek kaniowski, Białystok 1994.Krzemieniec – Ateny Juliusza Słowackiego, red. S. Makowski, Warszawa 2004.Krzemieniowa K., Wstęp, w: T. Adorno, Dialektyka negatywna, przeł. K. Krzemieniowa, Warszawa 1986.„Maria” i Antoni Malczewski. Kompendium źródłowe, oprac. H. Gacowa, przedmowa J. Maciejewski, Wrocław 1967.Kwapiszewski M., Późny romantyzm i Ukraina. Z dziejów motywu i życia literackiego, Warszawa 2006.Lange A., Przedmowa do: A. Malczewski, Marja. Powieść ukraińska ze wstępem i objaśnieniami A. Langego, Warszawa 1910.Lange R., O istocie tańca i jego przejawach w kulturze, Kraków 1988.Lasecka-Zielakowa J., Powieść poetycka w Polsce w okresie romantyzmu, Wrocław 1990.Pietraszewski I., Uroki Orientu. Wspomnienia z wojaży (1832–1840 – 1860–1862), wstęp i opracowanie Z. Abrahamowicz, szkic bio-bibliograficzny W. Ogrodziński, Olsztyn 1989.Taniec w literaturze polskiej XIX i XX wieku, red. S. Karpowicz-Słowikowska, E. Mikiciuk, Gdańsk 2012.Lebioda D.T., Bezgłośna błyskawica. O kosmogonii „Straży nocnych” A.E.F. Klingemanna, w: Noc. Symbol – temat – metafora, t. 1: Wokół „straży nocnych” Bonawentury, red.