Alert w XXI wieku. Zmiany teorii ochrony dzieł dziedzictwa w znaczeniu materialnym, niematerialnym i cyfrowym

'Alert' presents the need to extend the theory of preservation of cultural heritage in terms of not only material (tangible), but also immamaterial (intangible) and digital. In the face of changes in the contemporary world, we are faced with overwhelming changes in the heritage area that modify the mission of "preservin and share". The present situation shows the inadequacy of old conservation theories and the fragmentation of doctrines. The author presents in a clear structure possible scenarios for solving the crisis in the theory and system of protection. The new topics range from the theory of conservation of traditional disciplines through its extended recognition and documentation - to the innovative preservation of an extended area of ​​heritage, along with the paradigms of contemporary theory. Other issues relate to the need to reform existing procedures in cultural institutions. When participating in the cultural breakthrough, we should not be passive or revolutionary, but adapt the theory, projects and legislation accordingly. Being proactive requires answering basic questions: what do we protect in the face of expanding the field of cultural heritage? How to jointly (holistically) preserve the hitherto primacy of material culture and at the same time sanction the preservation of the intangible heritage? Do we recognize and respond in time to the growing importance of digitization of the symptoms of art and its emerging heritage? How to provoke optimal participation of recipients in the preservation of heritage? The answers to these questions turn out to be very important as they can be a helpful signpost of change with value analysis in two complementary categories: cultural-historical and socio-economic, which actually interpenetrate each other.‘Alert’ przedstawia potrzebę rozszerzenia teorii ochrony dziedzictwa kultury w  znaczeniu nie tylko materialnym, ale i niematerialnym oraz cyfrowym. Wobec przemian we współczesnym świecie stoimy w obliczu wszechogarniających zmian obszaru dziedzictwa, które modyfikują misję „chronić i przekazywać”. Zastana sytuacja ukazuje nieadekwatność dawnych teorii konserwatorskich i fragmentację doktryn. Autorka przedstawia w czytelnej strukturze możliwe scenariusze rozwiązania kryzysu w teorii i systemie ochrony. Nowe zagadnienia obejmują zarówno teorię konserwacji tradycyjnych dyscyplin przez jej rozszerzone rozpoznanie i  dokumentację, jak i innowacyjną ochronę rozszerzonego obszaru dziedzictwa, wraz z paradygmatami współczesnej teorii. Kolejne zagadnienia dotyczą potrzeby reformy istniejących procedur w instytucjach kulturalnych. Uczestnicząc w przełomie kulturalnym nie powinniśmy być ani bierni, ani rewolucyjni, lecz adekwatnie dostosowywać teorię, projekty i prawodawstwo. Aktywna postawa wymaga odpowiedzi na podstawowe pytania: co chronimy w obliczu rozszerzenia obrazu dziedzictwa kultur? Jak dokonać łącznego (holistycznego) zachowania dotychczasowego prymatu kultury materialnej i jednocześnie potrzebnego usankcjonowania ochrony dziedzictwa niematerialnego? Czy w porę dostrzegamy i reagujemy na rosnące znaczenie cyfryzacji objawów sztuki i powstającego jej dziedzictwa? Jak sprowokować optymalne uczestnictwo odbiorców w ochronie dziedzictwa? Odpowiedzi na te pytania okazują się bardzo ważne, bowiem mogą być pomocnym drogowskazem zmian i analizy wartościującej w dwóch uzupełniających si kategoriach: kulturalno-historycznych i społeczno-ekonomicznych, które w rzeczywistości wzajem się przenikają