Theology as practical knowledge

Regardless of the solutions to the problem posed in this way, at least one is beyond discussion: in the practical dimension of systematic reflection of faith, it is about knowledge. Besides, it is theology that is the most appropriate way to defend knowledge against one-sided and partial approaches. It is determined by two issues that constitute an interpretative key in solving the problem posed: sense and context, as well as – in this perspective – two dimensions: cognition and free will. Therefore, in order to define the nature and importance of theology as practical knowledge, the problem of utilitarianism in science as such must first be solved. The turning point here is the Marxist appreciation of revolutionary praxis, which gives philosophy a new and practical meaning. It posed a particular challenge to theology and the objective nature of truth as a fundamental question in science. Both the Bible and the Christian systematic reflection of faith developed over the centuries clearly show that faith in Almighty God has a practical character. This means that faith cannot be reduced to knowledge only, just as faith cannot give up the problem of truth. In this sense, theology as practical knowledge, that is, on the basis of faith, a specific spiritual attitude and the choices that flow from it, is a proper understanding of the necessary participation of human reason, revelation and life in this event. From a Christological perspective, the best definition of theology as practical knowledge are the words from John’s Gospel: “I am the way, the truth and the life” (Jn 14: 6). In such an approach, the practical dimension of reflection on faith is simply love – first as the perfect fulfillment of the Law (Rom 13:10), and then as caritas, that is, a gift that does not retreat from renunciation and suffering. This means the necessity in this problem of the revealed truth about the Holy Trinity, in which the relationships of giving and accepting in love are difficult to consider theoretically. Just as practical and theoretical knowledge should not be opposed, knowledge and wisdom should not be confronted or separated. For theology, as wisdom, not only knows, but also knows why it knows and what to do with what it knows; not only poses the question of how to live, but also answers them. In other words, the practical dimension of systematic reflection of faith is essential for theology to be not only debatable, but also kneeling and working.ks. prof. dr hab. EDWARD SIENKIEWICZ, prezbiter diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej, był zatrudniony w Instytucie Nauk Teologicznych Uniwersytetu Szczecińskiego. Kierownik Katedry Teologii Systematycznej, autor ponad stu artykułów naukowych, kilkunastu książek (ostatnio m.in. Miłosierdzie a sprawiedliwość, Szczecin 2017; Miłość, która odsłania się w miłosierdziu, Szczecin 2018; Boże prawo a wolność. Od prawa boskiego króla do narodu Prawa, Szczecin 2019; Wolność w chrześcijańskim i islamskim obrazie Bożego prawa, Szczecin 2020) i prac zbiorowych, a także prelegent i organizator wielu konferencji naukowych – krajowych i międzynarodowych. W swoich badaniach koncentrował się wokół zagadnień związanych z osobą ludzką, stanowiącą klucz do rozważań dotyczących zarówno samej osobowej struktury człowieka jak i jego podstawowych relacji do Boga; społeczności i świata wartości. Rozwijał „teologię uczestnictwa”, jako szansę wypracowania wyczerpującej koncepcji osoby, zwłaszcza przez dowartościowanie w niej wymiaru społecznego człowieka, odnoszonego do tajemnicy Trójjedynego Boga, zasad płynących z Ewangelii Jezusa Chrystusa oraz nauki Soboru Watykańskiego II. Zajmował się systematyczną refleksją wiary na temat Kościoła, uprawianą w kontekście communio, odróżnianej, ale nie separowanej od wymiaru struktur społecznych. Zmarł w Koszalinie 3 listopada 2020.Uniwersytet SzczecińskiAllen J. A., Irreligion. A Mathematician Explains Why the Arguments for God Just Don’t App Up, New York 2009.Andrade C. G., Boskie atrybuty w świetle nauki o Trójcy Świętej, tłum. G. Ostrowski, Poznań 2003.Andrzejuk A., Franciszek Sawicki: Filozofia miłości, [w:] Metafizyka obecności. Wstęp do teorii relacji osobowych, Warszawa 2012, s. 343-358.Apokalipsa Barucha Syryjska, tłum. J. Woźniak, [w:] Apokryfy Starego Testamentu, (red.) R. Rubinkiewicz, Warszawa 1999.Augustyn, O Trójcy Świętej, tłum. M. Stokowska, Kraków 1996.Augustyn, Państwo Boże, tłum. W. Kubicki, Kęty 1998.Augustyn, Przeciw Sekundynowi, tłum. J. Sulowski, Warszawa 1999.Augustyn, Solilokwia, I, 1, tłum. A. Świderkówna, [w:] tenże, Dialogi filozoficzne, Kraków 1999.Babiński J., Teologia życia. Próba reinterpretacji dorobku ks. Franciszka Sawickiego, Pelplin 2013.Balthasar H. U., Pisma wybrane, t. 1, Pisma filozoficzne, tłum. M. Urban, D. Jankowska, Kraków 2006.Balthasar H. U., Teodramatyka, 1 Prolegomena, tłum. M. Mijalska, M. Rodkiewicz, W. Szymona, Kraków 2005.Ratzinger J., Lud i Dom Boży w nauce św. Augustyna o Kościele. Rozprawa doktorska oraz inne opracowania nauki Augustyna i teologii ojców Kościoła, „Opera Omnia”, t. I, tłum. W. Szymona, (red.) K. Góźdź, M. Górecka, Lublin 2014.Ratzinger J., Prawda – wartości – władza. Kiedy społeczeństwo można uznać za pluralistyczne, tłum. G. Sowiński, Kraków 1999.Ratzinger J., Rozumienie objawienia i teologia historii według Bonawentury. Rozprawa habilitacyjna i studia nad Bonawenturą, „Opera Omnia”, t. II, tłum. J. Merecki, (red.) K. Góźdź, M. Górecka, Lublin 2014.Ratzinger J., Wiara w Piśmie i Tradycji. Teologiczna nauka o zasadach, tłum. J. Merecki, „Opera Omnia”, t. IX/1, (red.) K. Góźdź, M. Górecka, Lublin 2018.Ratzinger J., Wiara w Piśmie i Tradycji. Teologiczna nauka o zasadach, tłum. J. Merecki, „Opera Omnia”, t. IX/2, (red.) K. Góźdź, M. Górecka, Lublin 2018.Ratzinger J., W rozmowie z czasem, „Opera Omnia”, t. XIII/2, (red.) K. Góźdź, M. Górecka, Lublin 2017.Ratzinger J., Zmartwychwstanie i życie wieczne. Studia o eschatologii i teologii nadziei, tłum. J. Kobienia, „Opera Omnia”, t. X, (red.) K. Góźdź, M. Górecka, Lublin 2014.Rękopisy znad Morza Martwego. Qumran, tłum. P. Muchowski, Kraków 2000.Ricoeur P., The Rule of Metaphor, London 1978.Rosenzweig F., Gwiazda Zbawienia, tłum. T. Gadacz, Kraków 1998.Balthasar H. U., Teodramatyka, 2 Osoba dramatu, cz. I, Człowiek w Bogu, tłum. W. Szymona, Kraków 2006.Rosik M., Kościół a synagoga (30-313 po Chr.) na rozdrożu, Wrocław 2016.Roszkowski W., Roztrzaskane lustro. Upadek cywilizacji zachodniej, Kraków 2019.Sacharow A. D., Mein Land und die Welt, Wien 1972.Sartre J.-P., L`etre et le ne`ant, Paris 1979.Sartre J.-P., Mdłości, tłum. J. Trznadel, Warszawa 1974.Sartre J.-P., Le`vy B., Czas nadziei, tłum. H. Puszko, Warszawa 1996.Sawicki F., Die Gottesbeweise, Paderborn 1926.Sawicki F., Die Wahrheit des Christentums, Paderborn 1918.Sawicki F., Filozofia miłości, Poznań 1937.Sawicki F., Filozofia życia, Poznań 1936.Balthasar H. U., Teologika, 1 Prawda świata, tłum. J. Zychowicz, Kraków 2004.Sawicki F., Osobowość chrześcijańska, Kraków 1947.Sawicki F., Św. Augustyn pierwszym człowiekiem nowożytnym, [w:] Święty Augustyn, (red.) S. Bross, Poznań 1930, s. 222-237.Sawicki F., Życie ludzkie, Poznań 1936.Scheffczyk L., Die Theologie und die Wissenschaften, Aschaffenburg 1989.Schopenhauer A., O wolności ludzkiej woli, tłum. A. Stögbauer, Warszawa 1991.Solignac A., Massein P., Gribomont J. i in., Monastycyzm. Historia i duchowość, tłum. D. Stanicka-Apostoł, Kraków 2002.Szymik J., O teologii dzisiaj. Zadania, piękno, przyszłość, Pelplin 2006.Štrukelj A., Teologia i świętość, tłum. M. Jagodziński, Lublin 2010.Taubes J., Die politische Theologie des Paulus, Monachium 1993.Trame R. H., Rodrigo Sáncheza de Arévalo. Spanish dyplomat and champion of Papacy, Washington 1958.Balthasar H. U., Teologika, 2 Prawda Boga, tłum. J. Zychowicz, Kraków 2004.Urban M., Hans Urs von Balthasar – otwarty rozum, [w:] Hans Urs von Balthasar, Pisma wybrane, t. 1, Pisma filozoficzne, tłum. M. Urban, D. Jankowska, Kraków 2006, s. 5-17.Vernant J.-P., Źródła myśli greckiej, tłum. J. Szacki, Gdańsk 1996.Waldenfels H., O Bogu, Jezusie Chrystusie i Kościele – dzisiaj. Teologia fundamentalna w kontekście czasów obecnych, tłum. A. Paciorek, Katowice 1993.Walicki A., Marksizm i skok do królestwa wolności. Dzieje komunistycznej utopii, Warszawa 1996.Węcławski T., W teologii chodzi o ciebie. Przewodnik po źródłach i skutkach teologicznej wyobraźni, Kraków 1995.Wojtkun J., Lumen fidei i Veritatis splendor – światło wiary w blasku prawdy moralnej, [w:] Perspektywy wiary, (red.) M. Jagodziński, Radom 2015, 143-163.Wróbel M. S., Antyjudaizm a Ewangelia według św. Jana. Nowe spojrzenie na relację czwartej Ewangelii do Judaizmu, Lublin 2005.Balthasar H. U., Teologika, 3 Duch Prawdy, tłum. J. Zychowicz, Kraków 2005.Barrow J., Theories of Everything: The Qwest for Ultimate Explanations, Oxford University Press 1991.Bator W., Myśl starożytnego Egiptu, Kraków 1993.Bendykt XVI, Deus caritas est, Watykan 2005.Benedykt XVI, Fundamentem prawdziwej kultury jest poszukiwanie Boga, (Paryż 12 września 2008), „L’Osservatore Romano” (wyd. polskie), 10-11 (2008), s. 12-16.Bergson H., Dwa źródła moralności i religii, tłum. P. Kostyło, Kraków 1993.Bokwa I., Teologia w warunkach nowoczesności i ponowoczesności, Sandomierz 2010.Booth R. P., Jesus and the Laws of Purity: Tradition History and Legal History in Mark 7, Trowbridge 1986.Brague R., La Sagesse du monde. Histoire de l’expérience humaine de l’univers, Paryż 1999.Brague R., Prawo Boga. Filozoficzna historia przymierza, tłum. M. Wodzyńska, A. Kocot, Warszawa 2014.Brunner-Traut E., Frühformen des Erkennens: Aspektive im alten Ägypten, Darmstadt 1992.Brunschvicg L., Rozwój świadomości w filozofii zachodniej (fragmenty), tłum. T. Śliwiński, Kraków 2005.Być dla, czyli myśleć sercem. Z ks. biskupem A. Nossolem rozmawia ks. J. Szymik, Katowice 1999.Być silnym, żeby być łagodnym, Z s. Małgorzatą Chmielewską rozmawia Ewa Kiedio, „Więź” LVI (2013) nr 3 [653], s. 18-25.Chenu M. D., Wybór pism, tłum. L. Rutkowska, W. Sukiennicka, Z. Włodkowa, Warszawa 1971.Chrostowski W., Między Synagogą a Kościołem. Dzieje św. Pawła, Kraków – Ząbki 2015.Czaja A., Jedna osoba w wielu osobach. Pneumatologiczna eklezjologia Heriberta Mühlena, Opole 1997.Daniélou J., Trójca Święta i tajemnica egzystencji. Znaki świątyni czyli obecności Boga, tłum. M. Tarnowska, Kraków 1994.Davies P., Ostatnie trzy minuty. O ostatecznym losie wszechświata, Warszawa 1995.Despres V., Początki monastycyzmu, t. 2, tłum. J. Dembska, Kraków 1999.Falk Z. W., Law and Religion. The Jewish Experience, Jerozolima 1981.Ferdek B., Światło wiary w obliczu światła rozumu, [w:] Problem kulturowo-religijnej reinterpretacji współczesnej Europy, (red.) J. Moskałyk, Poznań 2019, s. 137-148.Fransen P., Das neue Sein des Menschen in Christus, [w:] Mysterium Salutis, (red.) J. Fejner, M. Löhrer, t. 4, Einsiedeln 1973, s. 921-983.Frye N., The Great Code, Routledge and Kegan Paul 1982.Greshake G., Wierzę w Boga Trójjedynego. Klucz do zrozumienia Trójcy Świętej, tłum. W. Szymona, Kraków 2001.Halik T., Co nie jest chwiejne. Labiryntem świata z wiarą i wątpliwościami, tłum. J. Zychowicz, Kraków 2004.Hawking S., A brief History of Time, Bantam Press 1988.Häring B., Powszechne królewskie władztwo Boga. Teologia moralna szczegółowa, cz. II, Poznań 1963.Häring B., Siła i słabość religii. Socjologia religii jako wyzwanie, tłum. J. Klenowski, Poznań 1966.Häring B., Świętość a dobro. Wzajemny stosunek religii i moralności, Poznań 1963.Häring B., Zasadnicza postać chrześcijańskiego życia. Teologia moralna ogólna, t. I, tłum. J. Klenowski, Poznań 1962.Häring B., Z miłości ku miłości. Teologia moralna szczegółowa, cz. I, tłum. J. Klenowski, Poznań 1963.Heller M., Nowa fizyka i nowa teologia, Tarnów 1992.Heller M., Wszechświat i Słowo, Kraków 1994.Heller M., Nowa fizyka i nowa teologia, Tarnów 1992.Heller M., Liana Z., Mączka J., Skoczny W., Nauki przyrodnicze a teologia: konflikt i współistnienie, Tarnów 2001.Heller M., Życiński J., Drogi myślących, Kraków 1983.Historia Teologii, t. I, Epoka patrystyczna, (red.) A. di Berardino, B. Studer, Kraków 2003.Historia Teologii, t. II, Epoka średniowieczna, tłum. W. Szymona, (red.) G. D’Onofrio, Kraków 2010.Historia Teologii, t. III, Epoka Odrodzenia, tłum. W. Szymona, (red.) G. D’Onofrio, Kraków 2008.Historia Teologii, t. IV, Epoka nowożytna, tłum. W. Szymona, (red.) G. Angelini, G. Colombo, M. Vergottini, Kraków 2008.Höffe O., Immanuel Kant, tłum. A. M. Kaniowski, Warszawa 2003.Hume D., Eseje z dziedziny moralności, polityki i literatury, tłum. Ł. Pawłowski, Warszawa 2013.Hutten E. H., Idee fizyki, Warszawa 1976.Izbicki T. M., Protector of the Faith. Cardinal Johannes de Turrecremata and the Defense of Institutional Church, Washington 1981.Jagodziński M., Antropologia komunijna, Lublin 2015.Jagodziński M., Węzłowe zagadnienia chrystologii komunijnej, Radom 2013.Kaniowski A. M., Filozofia praktyczna Immanuela Kanta – jej siła i słabości, „Diametros” 2 (2004), s. 114-126.Kasper W., Rzeczywistość wiary, tłum. J. Piesiewicz, Warszawa 1979.Kawalec P., Wiedza, [w:] Encyklopedia katolicka, t. XX, (red. nacz.) E. Gigilewicz, Lublin 2014, kol. 485-487.Kazen T., Jesus, Scripture and Paradosis: Response to Friedrich Avemarie, [w:] The New Testament and Rabbinic Literature, (red.) R. Biringer, F. G. Martinez, D. Pllefeyt, P. J. Tomson, Boston – Leiden 2010.Kiejkowski P., Trzy słowa papieża Benedykta XVI dla Europy. W trosce o integralny humanizm, [w:] Problem kulturowo-religijnej reinterpretacji współczesnej Europy, (red.) J. Moskałyk, Poznań 2019, s. 89-106.Kijas Z. I., Początek świata i człowieka, Kraków 2004.Koneczny F., Cywilizacja Bizantyńska, Londyn 1973.Kozak M., Kościół jako communio według Gerarda Philipsa, Lublin 2003.Ksenofont z Efezu, Pisma sokratyczne, tłum. L. Joachimowicz, Warszawa 1967.Kuligowski R., Jak żyć wiarą?, [w:] Perspektywy wiary, (red.) M. Jagodziński, Radom 2015, s. 127-141.Kumor B., Historia Kościoła. Czasy nowożytne. Rozłam w chrześcijaństwie zachodnim, t. 5, Lublin 1984.Langkammer H., Teologia biblijna Starego i Nowego Testamentu, Legnica 2007.Laurentin R., Nowe wymiary miłości, tłum. M. Bocheńska, Warszawa 1977.Lindberg C., Historia miłości w zachodnim chrześcijaństwie, tłum. M. Höffner, Kraków 2012.Lubański M., Filozoficzne zagadnienia teorii informacji, Warszawa 1976.Marks K., Tezy o Feuerbachu, [w:] tenże, Dzieła, t. III, Warszawa 1961.Merklein H., Jesu Botschaft von der Gottesherrschaft, Stuttgart 1983.Morales J., Wprowadzenie do teologii, tłum. P. Rak, Kraków 2006.Müller G. L., Raport o stanie nadziei. Rozmowa z Carlosem Granadosem, tłum. K. Jasiński, Warszawa 2018.National Academy of Sciences, Teaching About Evolution and the Nature of Science, Washington 1998.Nitecki P., Quod est veritas? Spotkanie z Jezusem w pretorium Piłata, „Życie i Myśl” 25 (2009), s. 71-80.Newman J. H., O rozwoju doktryny chrześcijańskiej, tłum. J. Zielińska, Warszawa 2000.Nietzsche F., Niewczesne rozważania, tłum. L. Staff, Warszawa 1912.Nietzsche F., Poza dobrem i złem, tłum. S. Wyrzykowski, Warszawa 1907.Nossol A., Przez prawdę do miłości. Ewangeliczna wierność słowu Bożemu, Opole 1994.Nossol A., Teologia bliższa życiu. Wpływ teologii na egzystencję chrześcijańską, Paris 1993.Oakley F., Christian Theology and the Newtonian Science. The Rise of the Concept of the Laws of Nature, „Church History” 30 (1961), s. 433-457.Osuna F. D., Tercer Abecedario Espirytual, Madrid 1972.Owidiusz, Metamorfozy, tłum. A. Kamieńska, S. Stabryła, Wrocław 1995.Paciorek A., Człowiek bez Chrystusa w soteriologii Listu św. Pawła do Rzymian, Tarnów 1995.Paszyński J., Eudajmonizm, t. 3, Lublin 2002.Popper K. R., Objective Knowledge – An Evolutionary Approach, Oxford, At the Clarendon Press, 1975.Przygoda W., Uwierzyć miłości, by stać się świadkiem miłości, [w:] Perspektywy wiary, (red.) M. Jagodziński, Radom 2015, s. 69-91.Pseudo-Platon, Zimorodek i inne dialogi, tłum. L. Regner, Warszawa 1985.Rahner K., Pisma wybrane, t. 1, tłum. G. Bubel, Kraków 2005.Rahner K., Podstawowy wykład wiary. Wprowadzenie do pojęcia chrześcijaństwa, tłum. T. Mieszkowski, Warszawa 1987.Rahner K., Praxis des Glaubens. Geistliches Lesebuch, Freiburg – Basel – Wien 1984.Ratzinger J., Europa – dziedzictwo zobowiązujące chrześcijan, tłum. L. Balter, [w:] Kościół – ekumenizm – polityka, „Communio” – kolekcja 5, Poznań 1990.Ratzinger J., Jezus z Nazaretu, cz. I, tłum. W. Szymona, Kraków 2007.616218