Unia kalmarska a unie polsko-litewskie (cz. 1) – geneza i przyczyny powstania

The primary purpose of the authors is to draw attention to the need for continued comparative research into the Polish-Lithuanian unions and the Kalmar Union. The study presents mainly thoughts on the origins of both unions and the early stages of the formation of those state entities. A comparative analysis has been carried out for, among others, the time of their creation together with their causes and circumstances put in the context of the stages of the social, legal-political, and institutional development of the member states (part 1). The article also outlines the later history and transformations of these unions: both their factual and legal character, as well as the regulations of their functioning and consequences (part 2). These questions are presented mainly in a comparative way, with consideration of differences and similarities between the two unions. The authors bring out the problems of a political, social, and economic nature, together with the dynastic policy of the united states; next, they describe similarities between the regulations of the unions regarding the order of succession to the throne. The subject of a synthetic comparison is also the later history of the two unions after they formally ended and their impact on the historical development of both Poland and Lithuania and the northern states. Still, one of the most important issues seems to be the answer to the question why both of the unions wasted their considerable political and military potential for joint action and new opportunities to achieve common political aims in northern and eastern Europe. It would be worthwhile to compare their durability and influence on the future of their member states. One of the leading research proposals based on the attempts made so far is to compare the subsequent stages, transformations, and results, both direct and long-lasting, of the analyzed unions of the states. The adoption of such a broad research perspective which is only outlined here, and then an attempt at a more comprehensive synthesis requires, in the authors opinion, the collective efforts of many scholars, and especially the international cooperation of historians specializing in Polish-Lithuanian and Swedish-Danish-Norwegian relations as well as the history of the Teutonic Order and the Hanseatic League.Głównym celem autorów jest zwrócenie uwagi na potrzebę kontynuowania badań porównawczych unii polsko-litewskich z unią kalmarską. Tekst zawiera przede wszystkim rozważania na temat przyczyn powstania i początków tworzenia tych związków państwowych. Przedmiotem porównania są m.in. czas i przyczyny ich powstania oraz okoliczności ich zawarcia, a także etapy rozwoju społecznego, politycznego, prawnego i instytucjonalnego państw je tworzących (cz. 1). Artykuł dotyczy również potraktowanych skrótowo dalszych dziejów i późniejszych przeobrażeń charakteru tych związków: zarówno faktycznego, jak i prawnego, a także zasad funkcjonowania i skutków (cz. 2). Kwestie te zostały zaprezentowane przede wszystkim w ujęciu komparatystycznym, z uwzględnieniem wzajemnych różnic i podobieństw obu unii. Poruszono zarówno problemy natury politycznej, jak też społecznej i gospodarczej. Uwzględniona została także polityka dynastyczna w przypadku zjednoczonych państw oraz podobieństwo między uniami na poziomie problemów związanych z sukcesją tronu. Przedmiotem syntetycznego porównania są również losy obu związków unijnych po ich formalnym ustaniu oraz ich wpływ na dalszy rozwój dziejowy zarówno Polski i Litwy, jak i poszczególnych państw północnych. Ciągle bardzo istotne wydaje się znalezienie odpowiedzi na pytanie, dlaczego obie unie nie wykorzystały swego wielkiego potencjału politycznego i militarnego do wspólnego działania, a nowych możliwości do realizacji wspólnych celów politycznych w północnej i wschodniej Europie. Szczególnie uzasadnionym postulatem badawczym, nawiązującym do dotychczas podejmowanych prób, jest porównanie kolejnych etapów, transformacji i skutków, zarówno bezpośrednich, jak i długotrwałych, obu związków państwowych. Przyjęcie tak rozległego zakresu badań porównawczych, a następnie ewentualna próba dokonania szerszej syntezy wymagają zdaniem autorów podjęcia zbiorowego wysiłku wielu badaczy, a zwłaszcza międzynarodowej współpracy znawców problematyki stosunków zarówno polsko-litewskich, jak i szwedzko-duńsko-norweskich oraz dziejów zakonu krzyżackiego i Hanzy