Znaczenie przywództwa kooperatywnego w Unii Europejskiej w świetle teorii neoliberalnego instytucjonalizmu

The model of cooperative leadership is an alternative solution to leadership understood in terms of domination, hegemony or imposing its own political will on other entities participating in the system of mutual connections. The specificity of the political system of the European Union gives great importance to both intergovernmental and supranational mechanisms, while the key role in shaping this system is still played by the Member States. Although the treaty provisions ensured formal equality of states, the importance of Germany as an informal leader of the Community is increasingly becoming the subject of political debate about the EU. Taking into account the assumptions of neoliberal institutionalism related to both the key position of states and the great importance of institutions guaranteeing the transparency of their activities, as well as taking into account the long-term benefits of cooperation, the article defines the concept of leadership in the context of state cooperative behavior. The adopted methodological and theoretical framework allowed for a detailed analysis of Germany’s influence in the EU, especially in the field of diplomatic activities. The aim of the article was to define the main determinants of the role of Germany as the EU leader, which bases its leadership on cooperation with other Member States, recognizing and respecting institutional solutions that limit the possibility of implementing individual priorities and guarantee transparency of actions for common interests, and in the long run legitimize the role of the state as an informal leader who represents a common position negotiated in the forum of the institutions. Using the institutional and legal method, the method of existing research and a case study (peace negotiations under the Normandy format), the main assumptions were verified and it was confirmed that the determinant of Germany’s leadership is not only its political and economic potential, but also the ability to cooperate and provide information to EU institutions on activities in the implementation of the priorities of the Common Foreign and Security Policy. The approach based on respect for common interests and transparency of actions strengthened Germany’s image as a leader.Model przywództwa kooperatywnego jest rozwiązaniem alternatywnym wobec przywództwa rozumianego w kategoriach dominacji, hegemonii czy narzucania własnej woli politycznej pozostałym podmiotom uczestniczącym w układzie wzajemnych powiązań. Specyfika systemu politycznego Unii Europejskiej nadaje duże znaczenie zarówno mechanizmom międzyrządowym, jak i ponadnarodowym, natomiast kluczową rolę w kształtowaniu tego systemu nadal odgrywają państwa członkowskie. Mimo że postanowienia traktatowe zagwarantowały formalną równość państw, znaczenie Niemiec jako nieformalnego lidera Wspólnoty staje się coraz częściej przedmiotem politycznej debaty o UE. Uwzględniając założenia neoliberalnego instytucjonalizmu związane zarówno z kluczową pozycją państw, jak i dużym znaczeniem instytucji gwarantujących przejrzystość ich działań, a także biorąc pod uwagę długotrwałe korzyści ze współpracy, w artykule zdefiniowano pojęcie przywództwa w kontekście zachowań kooperacyjnych państwa. Przyjęte ramy metodologiczno-teoretyczne pozwoliły na szczegółową analizę wpływu Niemiec w UE, zwłaszcza na polu działań dyplomatycznych. Celem artykułu było określenie głównych wyznaczników roli Niemiec jako lidera UE, który swoje przewodnictwo opiera na współpracy z innymi państwami członkowskimi, uznając i respektując rozwiązania instytucjonalne, które ograniczają możliwość realizacji indywidualnych priorytetów i gwarantują przejrzystość działań na rzecz wspólnych interesów, a w dłuższej perspektywie legitymizują rolę państwa jako nieformalnego lidera, który reprezentuje wynegocjowane na forum instytucji wspólne stanowisko. Wykorzystując metodę instytucjonalno-prawną, metodę badań zastanych oraz studium przypadku (negocjacje pokojowe w ramach formatu normandzkiego), zweryfikowano główne założenia i potwierdzono, że wyznacznikiem przywództwa Niemiec jest nie tylko potencjał polityczny i gospodarczy, ale także zdolność do współpracy i dostarczanie informacji instytucjom UE na temat działań w zakresie realizacji priorytetów Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Podejście oparte na respektowaniu wspólnych interesów i przejrzystości działań wzmocniło wizerunek Niemiec jako lidera UE