Wołoska gospodarka transhumancyjna w Dalmacji i Bośni na początku XIX wieku w perspektywie francuskiej

French rule over Dalmatia in the Napoleonic era (1806–1813) resulted in the gathering of the information about this region, as well as neighboring Bosnia. Travelogues and reports on those lands are so rich and detailed that they can serve as an informative source on the populations inhabiting those areas. This paper focuses on a very precise element of this depiction: the specific status of the Vlach communities and their economic activity in Dalmatia and Bosnia (transhumant pastoralism). The comparison of the depiction of shepherding in those two regions leads to two main conclusions which concern the differences and similarities behind those two depictions. The differences are partially related to the presumed ineffectiveness of the Vlach economy of Dalmatia. On the contrary, in the case of Bosnia, local stock raising was depicted as diversified and able to bring considerable commercial benefits. The similarities between both depictions of the Vlach population in Dalmatia and Bosnia is the transhumant and traditional form of their activity, which was perceived as primitive, i.e. dependent on the natural conditions.Francuskie rządy w Dalmacji w epoce napoleońskiej (1806–1813) zaowocowały zebraniem olbrzymiej ilości informacji nie tylko o tym regionie, lecz także o sąsiadującej z nim tureckiej Bośni. Dzienniki podróży i raporty dotyczące tych ziem są tak bogate i szczegółowe, że mogą służyć jako źródło wiedzy o społecznościach zamieszkujących te tereny. W niniejszym artykule skupiono się na bardzo wąskim elemencie tego zagadnienia – specyficznym statusie społeczności wołoskich i ich podstawowej aktywności gospodarczej w Dalmacji i Bośni, jaką było pasterstwo transhumancyjne. Porównanie francuskich opinii na temat funkcjonowania pasterstwa w tych regionach prowadzi do wniosków dotyczących różnic i podobieństw w ocenie jego specyfiki. Różnice te są związane przede wszystkim z domniemaną nieefektywnością gospodarki wołoskiej na terenie Dalmacji, podczas gdy w przypadku Bośni lokalne pasterstwo zostało przedstawione jako zróżnicowane i mogące przynieść znaczne korzyści handlowe. Z kolei cechą wspólną społeczności wołoskich w Dalmacji i Bośni było – zdaniem francuskich obserwatorów – przywiązanie do tradycji pasterstwa transhumancyjnego, które było uznawane za prymitywne, czyli mocno zależne od warunków naturalnych