Music and Silence: On the Dimensions of Silence in Music

Przedmiotem artykułu jest wielostronne ujęcie dialektyki ciszy i dźwięku w muzyce. Ciszę muzyczną, przejawiającą się między innymi przez pauzę, należy odróżnić zarówno od obiektywnej ciszy fizycznej (nieprzynależącej do muzyki), jak i od tak zwanej ciszy „przymuzycznej”, konstytuowanej w relacji wykonawca–odbiorca, charakterystycznej dla momentu tuż przed rozpoczęciem dzieła i tuż po jego zakończeniu. Wewnętrzna cisza dzieła muzycznego ma różne funkcje, z których na plan pierwszy wysuwa się konstrukcyjna i wyrazowa (energetyczna). Jednak cisza ta może pełnić również funkcje semantyczne i symboliczne; w wyjątkowych wypadkach mogą w oparciu o nią ukonstytuować się również Ingardenowskie jakości metafizyczne. W artykule podjęty został również problem czasoprzestrzennego charakteru muzycznej ciszy, w tym także jej istotnej roli w konstytuowaniu wrażenia głębi w muzyce. Zwieńczeniem artykułu jest krótkie rozpoznanie teologicznych i filozoficznych ujęć dialektyki muzyki i ciszy, w tym fundamentalnej dla tego problemu myśli fenomenologicznej. Egzemplifikacją podjętych interpretacji są odwołania do konkretnych koncepcji i utworów autorstwa kompozytorów dwudziestego wieku, przede wszystkim Antona Weberna, Johna Cage’a, Krzysztofa Pendereckiego, Henryka Mikołaja Góreckiego, Eugeniusza Knapika.The subject of the article is a multidimensional approach to the dialectics of silence and sound in music. Musical silence, manifested among others by a rest (pause), should be distinguished both from objective physical silence (which is not part of music) and from the so-called ‘music related’ silence, constituted in the ‘performer–listener,’ relation characteristic of the moment just before and directly after the composition is performed. The inner silence of a musical work has many functions, of which the most important seems to be its constructional and expressional (energetic) role. However, the inner silence of a musical work may also hold semantic and symbolic functions; in exceptional situations Ingardenian metaphysical qualities may also constitute themselves on the basis of such silence. The article also discusses the space and time nature of musical silence, including its crucial role in constituting an impression of depth in music. The article concludes with a short examination of some theological and philosophical approaches to the dialectics of music and silence, including the fundamental treatment of the problem in the phenomenological thought. References to specific concepts and compositions by 20th-century composers (Anton Webern, John Cage, Krzysztof Penderecki, Henryk Mikołaj Górecki, Eugeniusz Knapik, and others) exemplify the discussed interpretations