Nowe głosy w ekumenizmie oddolnym: zarys postkolonialnej myśli teologicznej

Teologia postkolonialna jest, obok teologii wyzwolenia, teologii kontekstualnej i teologii interkulturowej kolejnym kierunkiem, który wyłonił się na teologicznych peryferiach i stanowi inspirację dla wielu oddolnych grup ekumenicznych, adaptując teorię postkolonialną do teologii. Podobnie jak postkolonializm, nie jest uporządkowanym i zintegrowanym systemem przekonań, raczej jest szerokim prądem myśli, postulatów i interpretacji, które niekiedy mają ze sobą mało wspólnego. Niemniej jednak można wyszczególnić elementy, które stanowią wspólny mianownik. Mogą być one sklasyfikowane w dwóch postulatach: po pierwsze, dekonstrukcji tradycji teologicznej, po drugie, wyzwolenia z więzów imperializmu chrześcijańskiego. Imperializm chrześcijański jest zaś ujmowany w dwóch perspetywach, społeczno-politycznej i epistemologicznej. Pierwsza odnosi się do wieków współpracy i legitymizacji przez Kościoły chrześcijańskie władzy politycznej, która utrzymywała struktury przemocy i wykluczenia, druga do budowania systemów teologicznych wyłącznie na kategoriach filozofii i cywilizacji europejskiej. Celem artykułu jest przedstawienie głównych punktów postkolonializmu i jego teologicznej aplikacji. Prezentacja ukazuje, że postulaty teologii postkolonialnej są z jednej strony często zbyt rewolucyjne i zbyt jednostronne, z drugiej zaś dążenie do zmiany epistemologicznej może stanowić szansę w poszukiwaniu odpowiedzi na kryzys chrześcijaństwa w świecie zachodnimPostcolonial theology is, beside liberation theology, contextual theology and intercultural theology another theological approach which emerges on the theological margins and inspires many grassroots ecumenical organizations, when adopting the postcolonial theory to theology. Like postcolonialism, it is not an orderly and integrated system of beliefs, rather it is a broad stream of thoughts, postulates and interpretations that often has a little in common. Nevertheless there are elements which set a common denominator. They might be classified in two groups of theological claims, firstly, deconstruction of the theological tradition, secondly, liberation from the bonds of Christian imperialism. The latter is regarded by the postcolonial theology also in two perspectives: socio-political and epistemological ones. According to the postcolonial thinkers, the Church cooperated, assented and legitimised political power which down the centuries maintained the structures of oppression, exclusion and subjugation. This conviction leads the postcolonial approach to the positions close to these of liberation theology, in particular, to the principle of the „option of the poor”. Secondly, postcolonialism claims Christianity must knock down the epistemological wall of its imperialist theologies, built only and exclusively on the European philosophy and European civilization. The article presents the crucial points of postcolonialism and its theological application. It shows that on the one hand its claims are often too revolutionary and too one-sided, on the other the postulate of the epistemological change might be regarded as a proposal answering the crisis in the Western Christianity.