YAYILIMIN NESLİ TEHLİKE ALTINDAKİ AKDENİZ FOKUNUN KÜÇÜK POPÜLASYONLARININ DEVAMLILIĞI ÜZERİNDEKİ ETKİSİNİN ANLAŞILMASI

Evaluation of the breeding and resting habitats indicated that the most prominent threat is the construction of industrial infrastructure; it is followed by tourism, and construction of houses and roads. The consequences of disturbance on the seal habitats are observed as decrease in the survival and fecundity rates of the colony, and an increase in the mortality rates. Overall fecundity rate has been estimated as 0.19 pups per female for the Northeastern Mediterranean colony and 0.21 for the Mersin population. Among mortality rates of different age and sex groups, pup mortality is the highest with 0.29 and 0.33 for male and female pups respectively. Results of the study showed that the decreasing trend in number of seals in the Northeastern Mediterranean population has been reversed recently. In total 37 individuals photographed, and 5 of them died during the study period. Whelping occurred only in two marine caves and some of the actively used caves have been abandoned. Decrease in the number of breeding caves showed that whelping regressed to protected areas due to anthropogenic impacts. Moreover, observation of three adult females both in Antalya (P1) and Mersin (P2) indicate that populations interact to some level. Estimated mobility of the seals were varied between 16.3 km and 245 km. Mark-recapture method allowed us to estimate populations sizes which were 8±4.8 (95% CI) for Antalya population (P1), 33.1±5.5 (95% CI) for Mersin population (P2), and 37.1± 5.8 (95% CI) for the overall as a colony. Samandağ population was represented by a single individual, so mark-recapture equation was not applicable in the region. Population Viability Analysis showed that the dispersal among populations have a great importance for the survival of the species. However, even in the most optimistic results, all populations experienced extinction within next 100 years with current population parameters. In addition, results of the PVA indicated that the models were affected greatly by the carrying capacity. This emphasizes the importance of protection of breeding habitats. Considering the distance between suitable habitats, Marine Protected Areas with approximately 70 km steppingstones should be establish to facilitate connectivity between habitats and eventually for the survival of the species.Nesli tehlike altındaki Akdeniz foku (Monachus monachus) subtropikal yayılış göstermektedir ve popülasyon büyüklüğü yaklaşık 700 bireydir. Türün son sığınaklarından biri olan Kuzey Doğu Akdeniz’deki küçük popülasyonlar türün hayatta kalabilmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Bununla birlikte bölgedeki tehditler son yıllarda artış göstermektedir. Tüm bunlar göz önünde bulundurularak çalışmamızda Türkiye’nin güney kıyılarında daha önceden varlığı belgelenmiş olan üç adet popülasyona odaklanıldı. Populasyonlar arası dağılımı ortaya çıkarmak, yaşamsallıklarını test etmek, dağılımın yaşamsallık üzerindeki etkisini değerlendirmek ve koloninin durumunu güncellemek için bölgede Ekim 2015 ve Temmuz 2018 tarihleri arasında izleme ve arazi çalışmaları yapıldı. Çalışma süresince Antalya, Mersin ve Hatay-Samandağ bölgelerindeki toplamda 20 mağaraya 21 arazi çalışması gerçekleştirldi. Mağaralar kızılötesi kamera-kapanlarla izlendi. Elde edilen görüntülere fotokimlikleme yapıldı ve popülasyonların büyüklüğü markalama-geri yakalama yönteminin Chapman modifikasyonu ile hesaplandı. Veriler demografik parametreleri hesaplamada, demografik parametreler de PVA (Popülasyon Yaşamsallık Analizi) analizinde yaşamsallık senaryolarını test etmek için kullanıldı. İlk senaryoda popülasyonlar birbirinden izole kabul edildi ve ikinci senaryoda popülasyonların birbirine dağıldığı bu sebeple genetik olarak bağlantılı olduğu varsayıldı. Mağara habitatlarının değerlendirilmesi en öne çıkan tehlikenin endüstriyel yapılaşma olduğunu ve bunun turizm, yol ve ev kompleksi inşaatları tarafından takip edildiğini göstermiştir. Koloninin hayatta kalma ve üreme oranları düşerken ölüm oranları yükselmiştir. Koloninin tüm doğurganlık oranı dişi başına 0.19 yavru, Mersin popülasyonunun ise dişi başına 0.21 yavrudur. Ölüm oranları arasından en yüksek değerler 0.29 ve 0.33 sırasıyla erkek ve dişi yavrulara aittir. Sonuçlar, ortaya çıkan, popülasyonlardaki artış eğiliminin değiştiğini göstermektedir. Toplamda 37 birey tespit edilmiş, bunlardan 35’i kimliklendirilmiş ve kimliklendirilen bireylerden 5 tanesi çalışma sırasında ölmüştür. Yavrulama sadece 2 mağarada meydana gelmiş ve daha önceleri aktif olarak kullanılmakta olan bazı mağaralar terk edilmiştir. Üreme mağaralarındaki bu azalma yavrulamanın insan baskısı sebebiyle koruma alanındaki bölgelere sıkıştığını göstermektedir. Dahası, 3 adet dişi fokun hem Antalya(P1), hem Mersin(P2) popülasyonlarında gözlemlenmesi, popülasyonların bir seviyeye kadar etkileşimde olduğunu kanıtlamıştır. Fokların, tahmin edilen hareket alanları 16.3 km ile 245 km arasında değişmektedir. Markalama-geri yakalama metodu ile popülasyon büyüklükleri Antalya (P1) için 8±4.8 (95% CI), Mersin (P2) için 33.1±5.5 (95% CI), ve tüm koloni için 37.1± 5.8 (95% CI) olarak hesaplandı. Samandağ (P3) popülasyonu sadece bir bireyden oluştuğu için markalama-geri yakalama formülü uygulanamadı. Popülasyon yaşamsallık analizi, popülasyonlar arası dağılımın popülasonların devamlılığı açısından büyük öneme sahip olduğunu gösterdi. Bununla birlikte en iyimser sonuçlarda bile önümüzdeki 100 yıl içinde popülasyonların nesli tükeneceği öngörülmektedir Bu nedenlerle, türün yaşamsallığı için uygun alanlar dikkate alındığında popülasyonların geleceği için yaklaşık 70 km’lik mesafelerde atlama taşları ile deniz koruma alanları oluşturulmalıdır.M.S. - Master of Scienc