TÜRKİYE DENİZLERİ İÇİN EKOSİSTEM TEMELLİ BALIKÇILIK YÖNETİM SEÇENEKLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ ÜZERİNE ARAŞTIRMALAR

Rising societal and economic needs of the increasing human population together with the growing size of fishing fleets, developing technology in the fishing and globalization of fish food market exerted a significant pressure on the marine ecosystems within the last decades. These pressures resulted in irreversible changes on the marine ecosystem structures and, in turn, limited the socio-economic benefits obtained from marine ecosystems. Ecosystem Based Fisheries Management aims to achieve a sustainable balance between the sociatial needs of the society and ecological health of the natural resources. This study provides a base for Ecosystem Based Fisheries Management (EBFM) for Turkish Seas employing an interdisciplinary holistic approach in three steps; I) Evaluating the historical development of the Turkish fisheries sector with its diverse sub-sectoral (marine and inland capture and aquaculture), sub-regional (along seven discrete geographical areas) and species based production trends as well as defining its diverse societal objectives, II) Exploring the direction and magnitude of the historical changes in the Turkey’s marine capture fisheries (in the Black Sea, the Marmara Sea, the Aegean Sea and the Mediterranean Sea) and the corresponding response of its supporting ecosystems in relation to concurrent management measures, III) elucidating and comparing the structure, function and fisheries impact of the regional EEZs and predicting the impact of different management options. The holistic approach included socioeconomic and ecological indicators as well as modelling studies with Ecopath with Ecosim (EwE). Results quantified the level of human induced pressures driven by increasing societal and economic demands due to the human population increase, national economic crises and corresponded governmental subsidies. Since 1980s, per capita fish consumption decreased 1.5 kg/year with 14% increase in Turkey’s fisheries production capacity and 52% rise of the human population. Indicator trends and interrelations observed between the indicators in this study could be summarised as follows; i) regional fisheries fleets have developed an over-fishing capacity, too many fishers were exploiting the constrained amount of stocks with excessive number of vessels that have excessive engine power with very low efficiency, ii) this fishing over-capacity eradicated the long sized, vulnerable fish species from the ecosystem and the ecosystem became significantly dominated by small pelagic fish, iii) even though the numbers of fishers, vessels and fishing effort of the fleet have been decreasing within the last decade, ecological indicators continued to give warning signals for a possible more severe deterioration in the regional ecosystems. Scenario simulations (except the ecology weighted scenario in the Black Sea) indicated that if the histrorical management policies were based on the ecosystem characteristics, the current targeted fish species biomass, landing weight and value would be in a better condition. Similar to the past scenario simulations, future predictions showed that EBFM can contribute to the ecological health of the ecosystems as well as to their economic efficiency. For this reason, the achievement and sustainability of ecological and socio-economic targets can be possible with a successful implementation of ‘Ecosystem Based Fisheries Management’ to the regional seas. The produced information and assessed gaps within the thesis study can be taken as a step forward on this way.Geçtiğimiz on yıllık süreçler içerisinde nüfusla birlikte artan sosyo-ekonomik ihtiyaçlar, balık avlama filolarındaki büyüme, balık avcılığındaki teknolojik gelişmeler ve su ürünleri pazarının küreselleşmesi deniz ekosistemleri üzerinde önemli bir baskı unsuru oluşturmaktadır. Bu baskılar deniz ekosistemlerinin yapısında geri dönüşü olmayan değişikliklere yol açmakta ve deniz ekosistemlerinden elde edilen sosyo-ekonomik faydaların azalması ile sonuçlanmaktadır. Ekosistem Temelli Balıkçılık Yönetimi (ETBY), balıkçılık yönetiminde, toplumsal ihtiyaçlar ile doğal kaynakların ekolojik sağlığı arasında sürdürülebilir bir denge sağlamayı hedeflemektedir. Bu tez çalışması disiplinlerarası bütüncül bir yöntem uygulayarak ETBY kararları için üç aşamalı bilimsel bir temel oluşturmaktadır; I) Türkiye balıkçılık sektörünün tarihsel gelişimini alt sektörler (deniz ve iç sularda avcılık ve yetiştiricilik), alt bölgeler (ülkenin yedi coğrafi bölgesi) ve tür bazında değerlendirmek ve toplumsal önceliklerini belirlemek, II) Türkiye deniz balıkları avcılığında (ulusal düzeyde ve Karadeniz, Marmara Denizi, Ege Denizi ve Akdeniz’de) ve geçmişten günümüze gerçekleşen değişimlerin yönünü ve boyutlarını, bölgesel ekosistemler üzerindeki sonuçları ile birlikte süregelen yönetim uygulamaları ile ilişki içerisinde değerlendirmek, III) bölgesel denizlerdeki Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) ekosistemlerinin yapı ve işleyişlerini açıklamak ve karşılaştırmak ve aynı zamanda farklı yönetimsel uygulamalarının etkilerini tahmin etmek. Bu amaç için kullanılan bütüncül yöntem sosyo-ekonomik ve ekolojik indikatörler ile birlikte Ecopath with Ecosim (EwE) ekosistem modeli ile yapılan modellemele çalışmalarından oluşmaktadır. Sonuçlar insan nüfusu ile birlikte artan sosyal ve ekonomik ihtiyaçlar, ulusal ekonomik krizler ve eş zamanlı hükümet teşviklerinin seviyesini sayısal olarak ortaya koymuştur. Türkiye nüfusunun %52 artarken, toplam balıkçılık üretiminin sadece %14 artmasıyla ile Türkiye’de kişi başına düşen balık tüketimi 1980’lerden günümüze 1,5 kg azalmıştır. Türkiye deniz balıkçılığına uygulanan indikatör eğilimleri I) bölgesel balıkçılıkların yüksek seviyede motor gücüne sahip çok sayıda tekne ve çok sayıda balıkçı ile, düşük verimliliğe neden olan aşırı avcılık seviyesine ulaştığını, II) bu aşırı avcılık kapasitesi ile zaman içerisinde bölgesel ekosistemlerdeki uzun boylu, uzun ömürlü, balıkçılığa hassas türleri azalttığı ve ekosistemlerde küçük pelajik balıkların dominant olduğunu, III) son yıllarda balıkçı ve tekne sayısının ve balık avlama gücünün azalmasına ragmen ekolojik indikatörlerin daha ileri ekolojik zarara yönelik uyarı sinyalleri vermeye devam ettiğini göstermiştir. EwE ile yapılan senaryo simülasyonları (Karadeniz’deki ekoloji öncelikli senaryo dışında) geçmişteki balıkçılık yönetimi uygulamalarının ekosistem temelli yapılmış olmaları halinde avlanan türlerin biyokütle, av miktar ve değerlerinin günümüz değerlerinden daha iyi olacağını göstermiştir. Geçmişe dönük senaryolara benzer şekilde, geleceğe yönelik tahminler ETBY sonuçlarının ekosistem sağlığına olduğu kadar balıkçılığın ekonomik verimliliğine de katkı verebileceğini göstermektedir. Bu nedenle balıkçılıkta ekolojik ve sosyo-ekonomik hedeflere ulaşmanın ETBY’nin bölgesel denizlere uygulanması ile mümkün olabileceği ortaya çıkmaktadır. Tez çalışması kapsamında üretilen bilgiler ve belirlenen eksiklikler bu amaç için bir adım olarak kullanılabilir.Ph.D. - Doctoral Progra