İsmail Hakkı Bursevi hayatı, eserleri ve tarikat anlayışı

ÖZETXVII. yüzyılın ikinci yarısında ve XVIII. yüzyılın ilk çeğreğinde yaşayan İsmâil Hakkı Bursevî, eserleri vâsıtasıyla etkisi günümüze kadar ulaşan Osmanlı mutasavvıflardan birisidir. Yaşadığı dönemdeki geniş Osmanlı topraklarında Aydos, Edirne, İstanbul, Üsküp, Bursa, Şam gibi önemli ilim ve kültür merkezlerinde ikamet etmiş, hayâtının muhtelif safhalarında Anadolu, Balkanlar, Mısır, Hicâz'da bulunmuştur. Özellikle Rûhu'l-Beyân müellifi olarak hem zamânında hem de vefâtından sonra şöhreti Anadolu, Balkanlar ve İslâm dünyâsında yayılmıştır. Üftâde ve Hüdâyî'den sonra Celvetiyye tarîkatının en meşhur sîmalarından biridir.Girişte İsmâil Hakkı'nın yaşadığı dönemin siyasi, sosyal ve ekonomik durumu özetlenmeye çalışılmıştır.Birinci bölümde, özellikle kendi eserlerinde hayâtı ile ilgili ilk elden verdiği bilgiler dikkate alınarak hayâtı, âilesi, hanımları ve çocukları hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde, eserleri ve halîfeleri incelenmiştir. Yazılış târihlerine göre eserlerinin listesi verilmiş ve tanıtımı yapılmıştır. İsmâil Hakkı, dil ve edebiyat, tefsir, hadîs, fıkıh, kelâm gibi farklı ilimlerle ilgili çok sayıda eser vermiş çok yönlü bir mutasavvıftır. Özellikle tasavvufla ilgili eserlerinin önemli bir bölümü yazma hâlindedir. Bu çalışma sırasında onun yazma hâlindeki eserlerine de sıkça mürâcaat edilmiştir. Araştırma hazırlanırken daha önce İsmâil Hakkı'nın hayâtı ve eserleri ile ilgili yapılan çalışmalarda rastlanan pek çok yanlışa da işâret edilmiştir. Üçüncü bölümde, tarîkat anlayışı, tarîkatların temel unsurları ve özellikleri, zamanındaki tarîkatlar ve tarîkat mensupları ile ilgili tenkit ve değerlendirmeleri gibi konular incelenmiştir. SUMMARYISMAIL HAQQI BURSEVI His Life, Works and View of TariqahIsmail Haqqi who lived in the second part of XVIIth century and in the first quarter of XVIIIth century is one of the most important Ottoman sufis whose works have been very influential. He resided in various parts of Ottoman State like Anatolia, Balkans, Egypt, Syria and Hijaz throughout his life. He was well-known in these areas, especially as the author of "Rûh al-Bayân", a sufi tafseer. He is also one of the most famous figures of Jalwatiyyah order after Uftâda and Hudâyi.He was a very prolific writer, he wrote on various sciences like Arabic language and literary, tafseer, hadith, fiqh, kalâm and specially tasawwuf. We find a lot of first hand information scattered in his works about his life and this thesis mainly depended on these data to construct his life-story. Most of his works on tasawwuf are manuscripts and not printed yet. These manuscripts are also used fundamentally to describe his view of tariqah. It is tried to point out mistakes about his life and works in previous studies and make corrections.In the introduction, I gave an outline of political, social and economic conditions of the period he lived in.In the first chapter, I studied his life, family and children.In the second chapter, I made a list of the whole works of Ismail Haqqi and decribed them in detail.In the third chapter, I described his view of tariqah and analysed it