Mesleki teknik eğitimde talaşlı imalat atölyelerinin tasarımına ergonomik bir model yaklaşımı

ÖZETKullanıcısı veya etkileneni insan olan bütün sistem, makine, ürün vb. bütün unsurlar insan merkezli bir yaklaşımla tasarlanmalıdır. Nitelikli işgücünün yetiştirilmesinde önemli bir role sahip olan Mesleki Teknik Eğitimdeki atölyelerin ve atölye eğitim süreçlerinin tasarımının da bu anlayışla gerçekleştirilmesi, atölyelerdeki kaza riskini azaltmanın yanı sıra, eğitimin etkinlik, verimlilik ve kalitesinin de yükseltilmesini sağlayacaktır. Zira atölye eğitimi Mesleki Teknik Eğitimin bel kemiği mesabesindedir. Bu noktadan hareketle hazırlanmış olan bu tez çalışması beş bölümden oluşmaktadır.Bu çalışmanın ilk bölümünde, Ergonomi-Tasarım ilişkisi ve Ergonomi'de kullanılan modeller üzerinde durulmuş ve Ergonomi'ye bir sistem yaklaşımında bulunulmuştur. Son gelişmeler ışığında Ergonomi'nin değişen ve genişleyen konuları belirtilerek, Organizasyonel Ergonomi üzerinde durulmuş ve geleneksel yaklaşımlar ile yeni yaklaşımlar mukayeseli olarak incelenmiştir. Ayrıca ergonomistin, yeni gelişmeler ışığında sistem tasarımındaki değişen rolüne de kısaca değinilmiştir. İkinci bölümde, eğitim süreci ergonomik açıdan incelenerek Eğitimde Ergonomi'nin önemi vurgulanmış ve Eğitim alanında yapılan ergonomik çalışmalara değinilmiştir. Mesleki Teknik Eğitim Sisteminin yapısı, fonksiyonları, sürekli gelişen teknolojik koşullar karşısındaki pozisyonu ve problemleri üzerinde durulmuştur. Mesleki Teknik Eğitimdeki eğitim amaçlı atölyeler ile ticari atölyeler mukayese edilerek aralarındaki farklar vurgulanmıştır.Üçüncü bölümde Mesleki Teknik Eğitimin Talaşlı İmalat Atölyelerinde eğitim görmüş olan 259 öğrenci üzerinde yapılan anket çalışmasının sonuçları geniş bir şekilde istatistiksel testlere tabi tutularak incelenmiştir. Elde edilen sonuçlar irdelenerek Talaşlı İmalat Atölyelerinin mevcut durumu, ergonomik bir bakış açısıyla değerlendirilmiş ve Ergonomi'nin, atölyelerin ve atölye eğitim süreçlerinin tasarımına entegrasyonu üzerinde durulmuştur. Dördüncü bölümde Mesleki Teknik Eğitimde Talaşlı İmalat Atölyeleri için, Ergonomik bilgilerin/verilerin tasarım sürecine sağlıklı bir şekilde entegre edilmesini öngören ve iki kısımdan oluşan Ergonomik Atölye Tasarım Modeli (EATM) önerilmiştir. Bu model atölye binasının tasarlanmasından, atölyelerin değişen teknolojik koşullara adaptasyonuna kadar geniş bir süreci kapsamaktadır. Modelin bütün aşamalarında yapılan çalışmalar, gerekli ergonomik bilgiler/veriler ve kullanılan metotlar verilerek, bunların koordinasyonunun sağlanması üzerinde durulmuştur.Son olarak önerilen modelin girdi ve çıktıları şematik olarak gösterilmiş ve Ergonomi'nin atölyelerin ve atölye eğitim süreçlerinin tasarımında göz ardı edilmesinin sakıncaları üzerinde durulmuştur. Önerilen EATM'nin gerekliliği ve geçerliliği incelenerek mevcut durum ile önerilen durum mukayese edilmiş ve Türkiye şartlarında modelin uygulanması ile ilgili çeşitli önerilerde bulunulmuştur. ABSTRACTPrimary objective of ergonomics is designing system, object, equipment and machinery for effective use by human beings. Design for human requires a central and consistent strategy to be applied to all stages of design process. In this study, in order to minimize accident risk at workshops in vocational education and make the workshop education more efficient, effective and quality, an ergonomics approach to workshop and workshop education design process is proposed. The study consists of five sections.Initially, models used in ergonomics and ergonomics-design relationship are covered and a system approach to ergonomics is presented. In view of recent developments, changing and extending subjects of ergonomics and organizational ergonomics are covered and traditional and contemporary approaches are examined comparatively. Furthermore in light of new developments, ergonomist's changing role in system design is mentioned briefly.In the second section, by examining education process in ergonomics perspective, importance of ergonomics in education is emphasized and ergonomics studies conducted in education field are mentioned. Vocational technical education system, its functions, its position against continuous developing technological conditions and its problems are handled. Workshops of vocational education and commercial workshops are compared and their differences are given. In the third section, survey is conducted on 259 students studied at machining workshops of vocational technical education. Results are obtained by making statistical tests. By examining the results, current situation of the machining workshops is evaluated and it is dwelt on integration of ergonomics to workshop and workshop education process design.In the fourth section, composing of two stages, ergonomics workshop design model is proposed for machining workshops in vocational technical education. The model consists of a complex process ranging from designing of workshop building to adaptation of workshops to changing technological conditions. Studies which should be performed, necessary ergonomics data/information and methods used are given for each stage and coordination of these studies is handled.Finally inputs and outputs of proposed model are stated and drawbacks of ignorance of ergonomics in design of workshop and workshop education process are described. Necessity and validity of ergonomics workshops design model are elucidated, current situation and supposed situation are compared and some proposals are made for application of the model in Turkey