Horror of DESKS by Ryszard Kapuściński. The derivation of textual picture of the world from cultural scripts

Artykuł prezentuje cząstkowe wyniki badań, prowadzonych w ramach projektu „Alternatywne sposoby kształtowania obrazu świata w systemie językowym i tekstach”, pod kierunkiem prof. dr. hab. Ryszarda Tokarskiego, finansowanych z grantu Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki (nr rej. 12H 12 0202 81).The subject of this study, using methodology of the linguistic picture of the world and the theory of scripts, are components of cultural common ground, which are activated in the work of Ryszard Kapuściński by using the noun desk as well as other lexical units semantically related to it. The vision of reality that emerges from the journalistic texts is confronted with the script of OFFICE WORK, entrenched in Polish. This script, which has been abstracted from lexical data, brings essentially negative assessment of institutionalized administrative operations, so it has usually been activated by the reporter with the purpose of submitting criticism. The tendency is related to the specificity of the idiostyle and its axiological ground – the categories of freedom and equality. Therefore, the aim of activation of the script of OFFICE WORK was to express approval for individual creative work of the correspondent as well as to voice reluctance to hierarchical social structures and aversion to asymmetry in interpersonal relations.Uniwersytet Marii Curie-SkłodowskiejKapuściński R., 1990 (prwdr. 1962), Busz po polsku, Warszawa.Kapuściński R., 1998, Heban, Warszawa.Kapuściński R., 1999 (prwdr. 1978), Cesarz, Warszawa.Kapuściński R., 2007, Lapidarium VI, Warszawa.Kapuściński R., 2008 (prwdr. 1978), Wojna futbolowa, Warszawa.Kapuściński R., 2011 (prwdr. 1969), Gdyby cała Afryka..., Warszawa.Norwid C. K., 1971 (prwdr. 1851), Pisma wszystkie, zebrał J. W. Gomulicki, tom 3, Warszawa.Anusiewicz J., Skawiński J., 2000, Słownik polszczyzny potocznej, Warszawa.Bobryk J., 1997, Teoretyczny punkt wyjścia: czynności spostrzegania i interpretowania, wytwory tych czynności, dyspozycje psychiczne je determinujące, [w:] Percepcja i interpretacja społecznej i politycznej sytuacji w Polsce, red. I. Kurcz, J. Bobryk, Warszawa, s. 35–67.Filar D., 2013, Narracyjne aspekty językowego obrazu świata. Interpretacja MARZENIA we współczesnej polszczyźnie, Lublin.Inny słownik języka polskiego PWN, 2000, red. M. Bańko, Warszawa.Mandler J. M., 2004, Opowiadania, skrypty i sceny: aspekty teorii schematów, Kraków.Markiewicz H., Romanowski A., 1990, Skrzydlate słowa, Warszawa.Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, 1969, red. J. Krzyżanowski, t. 1–3, Warszawa.Pajdzińska A., 2008, Sposoby uobecniania się podmiotu w tekście, [w:] Podmiot w języku i kulturze, red. J. Bartmiński, A. Pajdzińska, Lublin, s. 225–239.Pajdzińska A., Tokarski R., 1996, Językowy obraz świata – konwencja i kreacja, „Pamiętnik Literacki”, nr 4, s. 143–158.Skudrzykowa A., Urban K., 2000, Mały słownik terminów z zakresu socjolingwistyki i pragmatyki językowej, Kraków–Warszawa.Tokarski R., 1987, Znaczenie słowa i jego modyfikacje w tekście, Lublin.Tokarski R., 2013, Światy za słowami, Lublin.Tomasello M., 2002, Kulturowe źródła ludzkiego poznawania, Warszawa.Wielki słownik frazeologiczny z przysłowiami PWN, 2005, red. A. Kłosińska, E. Sobol, A. Stankiewicz, Warszawa.Kapuściński R., 2008 (prwdr. 1993), Imperium, Warszawa.36338