Employer’s obligations and employee’s entitlements related to parenthood

Rodzina jako szczególna grupa społeczna podlega wyjątkowej ochronie. Z jej strukturą niezmiennie i niepodważalnie związana jest najważniejsza funkcja, jaką jest rodzicielstwo. Pod pojęciem tym kryje się sprawowanie ról rodzicielskich, czyli pełnienie roli ojca i matki.Regulacjom prawnym związanym z ochroną rodzicielstwa poświęcony został w całości Dział ósmy Kodeksu pracy. Dział „Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem” zaliczany jest do Działów Kodeksu pracy, które w ostatnich latach poddawane były intensywnym zmianom. Nowelizacje wynikały i w dalszym ciągu usprawiedliwiane są koniecznością dostosowywania przepisów krajowych do standardów międzynarodowych, i europejskich.Współczesne regulacje prawne z zakresu prawa pracy przewidują szeroki wachlarz uprawnień pracowniczych związanych z rodzicielstwem. Macierzyństwo wiąże się nie tylko z przywilejami dla pracownika, ale także z określonymi obowiązkami leżącymi po stronie pracodawcy. Przepisy prawne stanowiące o ochronie rodzicielstwa służą zarówno ochronie zdrowia kobiet w ciąży, jak również gwarantują trwałość stosunku pracy. Ochronę zdrowia akcentuje się poprzez zakaz zatrudniania przy pracach wzbronionych, zakaz delegowania poza stałe miejsce pracy, zakaz świadczenia pracy w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej, a także za pomocą obowiązku zmiany rozkładu czasu pracy, konieczności zmiany warunków zatrudnienia, czy też za sprawą obowiązku udzielania zwolnień na badania lekarskie. Z kolei ochrona trwałości stosunku pracy wynika z zakazu wypowiadania i rozwiązywania umowy o pracę, zakazu wypowiadania warunków pracy i płacy, a także z nakazu przedłużenia umowy do dnia porodu. Mianem urlopu macierzyńskiego nazywa się okres zwolnienia od obowiązku wykonywania czynności służbowych, z którego można skorzystać na mocy samej ustawy. Stosownie do art. 180 Kodeksu pracy, warunkiem uzyskania prawa do urlopu macierzyńskiego jest poród, w trakcie którego przyjdzie na świat jedno lub kilkoro dzieci. Wykładnia regulacji Kodeksu pracy pozwala na sformułowanie trzech podstawowych celów, które przyświecają udzielaniu tegoż uprawnienia. Wyróżnia się: właściwe przygotowanie do przewidywanego porodu, odzyskanie sił przez kobietę po przebytym porodzie oraz umożliwienie osobistego wychowywania dziecka w pierwszym okresie jego życia. Urlop macierzyński – zgodnie z obowiązującym stanem prawnym – przysługuje: pracownicy, która urodziła dziecko w trakcie zatrudnienia, a także w szczególnych przypadkach: pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko bądź ubezpieczonemu – ojcu dziecka, który w celu sprawowania opieki nad dzieckiem przerwał działalność zarobkową albo pracownikowi – innemu członkowi najbliższej rodziny lub ubezpieczonemu – innemu członkowi najbliższej rodziny, który w celu sprawowania opieki nad dzieckiem przerwał działalność zarobkową. Na podstawowy wymiar urlopu macierzyńskiego wpływ ma liczba dzieci urodzonych w trakcie jednego porodu. Minimalny okres wyznacza termin 20 tygodni – w przypadku narodzin jednego dziecka i wzrasta do maksymalnego poziomu 37 tygodni, w przypadku urodzenia pięciorga lub większej liczby dzieci.Szczególny wymiar urlopu macierzyńskiego ma odpowiednie zastosowanie w przypadku rezygnacji przez uprawnioną z części urlopu macierzyńskiego, a także w odniesieniu do sytuacji, w której kobieta legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji czy też w przypadku pobytu pracownicy lub dziecka w szpitalu, zgonu pracownicy, porzucenia dziecka, jak również, gdy dochodzi do poronienia, urodzenia martwego dziecka bądź zgonu dziecka.Do podstawowych zasad wykorzystywania urlopu macierzyńskiego zaliczyć należy w szczególności: obligatoryjny charakter świadczenia, udzielanie prawa do jego wykorzystania – co do zasady – pracownicy – matce dziecka oraz prawo do otrzymania zasiłku macierzyńskiego.A family as a special social group is subject to exceptional protection. Its most important function, which is parenthood, is invariably and incontrovertibly connected to its structure. Under this notion we understand exercising parental roles, that is acting as a father and mother.Legal regulations related to the parenthood protection are dealt with as a whole in Section Eight of the Labour Code. The section “Employees’ entitlements related to parenthood” falls within these sections of the Labour Code, which in recent years have undergone intensive changes. Amendments resulted as and continue to be justified by the necessity of adjustment of national regulations to the international and European standards. Contemporary legal regulations in labour law provide for a wide range of employee entitlements related to parenthood. Maternity is connected not only with privileges for an employee, but also with specified obligations on the part of an employer. Legal regulations stipulating about parenthood protection serve both health protection of pregnant women, as well as guarantee the permanence of work relationship. Health protection is emphasized by a ban on employment at prohibited types of work, a ban on delegating outside a regular place of work, a ban on overtime work and work at night-time, as well as by way of an obligation of change of work schedule, a necessity of change of employment terms, or as a result of an obligation of granting exemptions from work for medical examinations. In turn, protection of permanence of work relationship results from a ban on termination of an employment contract, a ban on a notice of employment and remuneration terms, as well as from an order of extension of a contract until the day of confinement. The term maternity leave refers to the period of exemption from the obligation of performing duties, which can be used by act of law. Pursuant to Art. 180 of the Labour Code, the condition of obtaining the right to a maternity leave is childbirth, in the course of which one or more children are born.Interpretation of the Labour Code regulations allows for formulation of three basic goals, which motivate granting such an entitlement. These goals are as follows: proper preparation for the anticipated childbirth, regaining strength by a woman after a recently given birth and allowing personal bringing up of a child in the first stage of its life.Maternity leave – pursuant to the applicable legislation - applies to: an employee, who gave birth to a child in the course of employment, and also in particular cases: an employee - a father bringing up a child or insured - child’s father, who in order to take care of a child gave up gainful activity or an employee - other member of the immediate family or insured - other member of the immediate family, who in order to take care of a child gave up gainful activity.The basic maternity leave entitlement is affected by the number of children born at one birth. Minimum period is 20 weeks – in case of birth of one child and increases to maximum period of 37 weeks, in case of birth of five or more children. A special maternity leave entitlement has an appropriate application in case of resignation by an entitled woman from a part of maternity leave, and also as regards the situation, in which a woman is a holder of a ruling concerning inability to lead an independent existence, or in the case of a woman’s or child’s stay in hospital , death of an employee, abandoning a child, as well as, when it comes to miscarriage, stillbirth or death of a child.The basic principles of using a maternity leave are in particular: mandatory nature of the benefit, granting the right to its use - as a general rule - to an employee - a child’s mother and the right to obtain a maternity benefit