Negocjowanie oddania władzy? Strategie Węgierskiej oraz Polskiej Partii Komunistycznej przed i w czasie zmiany ustroju

Polska i Węgry jako pierwsze z krajów Środkowo – Wschodniej Europy przeszły drogę od komunizmu do demokracji w 1989 roku. Ta praca przedstawia partie komunistyczne obu państw w latach osiemdziesiątych oraz bada ich stategie w czasie demokratycznej przemiany. W Polsce, fale kryzysu, a w szczególności działalność Związków Zawodowych Solidarność w latach 1980-1981 spotęgowały nieufność i zwątpienie w partię, natomiast ustrój na Węgrzech pozostawał w znacznym stopniu niekwestionowany po stłumieniu rewolucji w 1956 roku.Niemniej jednak, dziedzictwo historyczne i kryzys ekonomiczny dotkliwie ograniczył społeczny zasięg i zasadność, zarówno Wegierskiej Socjalistycznej Partii Robotniczej, jak i Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, doprowadzając obie partie do poszukiwania pomocy z zewnątrz, by zyskać większą akceptację oraz polityczną kontrolę. Chociaż Gorbaczew doprowadził do bardziej elastycznego podejścia względem państw satelickich oraz zmierzał do polepszenia relacji zarówno wewnątrz jak i pomiędzy blokiem państw socjalistycznych, ostatecznie Moskwa nie zdołała przeciwdziałać problemom w komunistycznych państwach Europy Środkowo – Wschodniej. W drugiej połowie lat osiemdziesiątych rozpoczęło się przejście zmierzające od ekonomiczno – technokratycznych reform do zmiany ustroju, jednakże główny charakter tych przemian był inny. Na Węgrzech fale zmian napędzane były przetasowaniami w kierownictwie i węwnętrznym sporem o ideologiczne przywódctwo, natomiast w Polsce to rozdźwięk pomiędzy reżimem a opozycją był cechą wyróżniającą. Przestawione tu źródła potwierdzają, że początkowo celem żadnej z tych partii komunistycznych nie była demokratyczna zmiana ustroju; ich cele i możliwości rozwijały się stopniowo, w czasie gdy ich fałszywe przekonania i polityczne błędy przyspieszały demokratyczne zmiany.Poland and Hungary were the first Central Eastern European countries to transform themselves from communism into democracy in 1989. This thesis examines the communist parties in these states in the 1980s and their strategies in this democratic transformation. In Poland, waves of crises and especially the 1980-1981 Solidarność trade union fostered mistrust and doubt in the party, whereas Hungary’s regime remain largely unchallenged after defeating the revolution of 1956. Nevertheless, historical legacies and economic crises severely limited the social outreach and legitimacy of both the Hungarian Socialist Workers’ Party and the Polish United Workers’ Party, leading both parties to seek external forces in order to gain more acceptance and political power. Although Gorbachev brought about a more flexible approach towards the satellite states and aimed to improve both intra-bloc and inter-bloc relations, Moscow ultimately remained incapable of addressing problems in Central Eastern European communist states. In the second half of 1980s, a shift from economic-technocratic reforms towards reforming the political system began, but the focus and position of these debates were different. In Hungary the waves of changes in the leadership and the state party’s inner ideological and power struggles were the engine of change; whereas in Poland the dichotomy of regime and opposition was the main diverging line. The presented documents prove that none of these communist parties aimed for a democratic transition at first; their aims and possibilities developed gradually, while their false perceptions and political mistakes accelerated the democratic changes