Contemporary Russian literature ‘inadequately represented in Poland.’ Reception in the years 2002-2012

Tytuł niniejszej pracy Współczesna literatura rosyjska „źle obecna w Polsce”. Recepcja w latach 2002-2012 nawiązuje do tytułu sesji naukowej w Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk w 1981 roku, a także do antologii tekstów literackich dla szkół średnich autorstwa Bożeny Chrząstowskiej. Zarówno w latach 80., jak i jeszcze na początku lat 90. XX wieku „źle obecną” była w Polsce literatura powstająca poza oficjalnym obiegiem, bez ingerencji cenzury. Biorąc pod uwagę liczbę utworów z literatury pięknej tłumaczonych w ostatniej dekadzie z języka rosyjskiego można wysnuć wniosek, że w badanym okresie taką „źle obecną” była współczesna literatura rosyjska. Autorka niniejszej pracy stara się odpowiedzieć na pytanie o recepcję tej literatury w zależności od kanału informacji. W tym celu analizuje zawartość wybranych czasopism specjalistycznych, jak i tygodników, dzienników oraz stron internetowych i programów telewizyjnych i radiowych poświęconych literaturze. W pierwszym rozdziale pracy przedstawia opinie specjalistów na temat recepcji współczesnej literatury rosyjskiej po 1989 roku. Rusycyści podkreślają, że po okresie dominacji kultury rosyjskiej w Polsce zainteresowanie współczesną literaturą rosyjską ze strony czytelników i wydawców na początku lat 90. XX wieku było niewielkie. Dopiero publikacja prozy Wiktora Pielewina i Tatiany Tołstoj przyczyniła się do popularyzacji nowej literatury rosyjskiej. Pojawiło się również nowe pokolenie czytelników nieobciążone pamięcią o przymusowej edukacji w zakresie języka i kultury rosyjskiej i w związku z tym postrzegającą literaturę rosyjską w neutralny sposób. Badacze zgodnie twierdzą, że choć zmiany odnośnie do recepcji podążają w dobrym kierunku, to pozostaje jeszcze wiele problemów do rozwiązania (jak choćby niska jakość przekładów, która zniechęca do lektury książki).Drugi rozdział pracy stanowi analiza zawartości prasy, polskiego Internetu oraz programów telewizji i radia pod kątem informacji o współczesnej prozie rosyjskiej. Przedstawione w nim zostały wybrane artykuły rusycystów i slawistów w prasie specjalistycznej. Autorka niniejszej pracy wskazuje na zainteresowanie badaczy literaturą postmodernistyczną, w tym wieloma autorami niedostępnymi jeszcze w polskim przekładzie. Podkreśla jednocześnie fakt, że na łamach specjalistycznych czasopism prezentowani są także inni współcześni uznani pisarze rosyjscy, których utwory pozostają niedostępne w polskim przekładzie. Jednak już analiza czasopism literackich i okołoliterackich wskazuje na ich niewielkie zainteresowanie utworami współczesnej literatury rosyjskiej (za wyjątkiem miesięcznika „Nowe Książki”). W dalszej części rozdziału zaprezentowane zostały wybrane recenzje, szkice krytycznoliterackie i wywiady z pisarzami rosyjskimi zamieszczone na łamach tygodników i dzienników. Autorka, podkreślając zróżnicowany poziom tej prasy (szczególnie widoczny w przeprowadzanych wywiadach) dostrzega jej ważną rolę w popularyzacji współczesnej literatury także poprzez takie działania, jak choćby wydanie kolekcji współczesnej literatury rosyjskiej czy regularne publikacje popularnych powieści kryminalnych rosyjskich autorów. Także i w przypadku czasopism popularnych prezentowana literatura jest bardzo różnorodna, dominują jednak artykuły poświęcone utworom rosyjskich postmodernistów oraz tzw. literaturze masowej. Analiza zawartości wybranych witryn internetowych prowadzi do wniosku, że informacje na temat rekomendowanych przez nich książek pochodzą z materiałów promocyjnych wydawnictw, a zatem nie zawsze są to obiektywne opinie. Kilka słów autorka poświęca programom telewizyjnym i radiowym na tematy literackie, przy czym zaznacza, że o ile w pierwszym przypadku ta oferta jest bardzo skromna, to słuchacze Polskiego Radia mają możliwość zapoznania się z literaturą rosyjską w wielu audycjach. W zakończeniu pracy autorka wymienia zagadnienia, dla których w pracy zabrakło czasu i miejsca, a które mogłyby wzbogacić przeprowadzoną analizę.The title of the study, Contemporary Russian literature ‘inadequately represented in Poland.’ Reception in the years 2002-2012, refers to the title of a symposium held at the Institute of Literary Research of the Polish Academy of Sciences in 1981, as well as to the anthology of literature for secondary schools by Bożena Chrząstowska. Both decades, the 1980s and even the early 1990s, were in Poland characterized by “inadequate presence” of the literature arising outside the official circuit, without censorship. On the other hand, taking into account the number of literature works translated from Russian to Polish in the last decade, one can conclude that during this period it was the contemporary Russian literature that was ‘inadequately represented’. The author of this paper tries to answer the question of the reception of this literature according to the information source. To this end, the content of selected specialist journals and weekly magazines, newspapers and websites, as well as television and radio programs, all of these devoted to literature, is analyzed. The first chapter presents opinions of specialists on the reception of modern Russian literature after 1989. Professors of Russian studies emphasize that after the dominance of Russian culture in Poland, interest in contemporary Russian literature from readers and publishers in the early 90s has been rather modest. It was not until the publication of prose pieces by Victor Pelevin and Tatiana Tolstoy that popularization of new Russian literature got its revival. There has also been a new generation of readers with the memory not burdened with forced education in the Russian language and culture and therefore able to perceive the Russian literature in a neutral way. Researchers agree that although changes in the reception proceed in the right direction, there still persist a lot of problems to be solved (such as the poor quality of translations, which discourages from reading). The second part of the work is devoted to the analysis of the content of the press, Polish internet as well as the television and radio programs for information on contemporary Russian prose. Selected articles of professors of Russian and Slavic studies in the specialized press have been presented. The author of the work points to the researchers’ interest in the postmodern literature, multiple pieces still unavailable in Polish translation included. Also, the author highlights the fact that in specialized magazines other recognized contemporary Russian writers are portrayed, whose works were not translated in Polish yet. But even a very rough analysis of the literature and culture journals shows little interest in the works of contemporary Russian literature .The next section presents selected reviews, sketches about literature and interviews with Russian writers published in weeklies and dailies. The author, though highlighting different quality of the press, recognizes its important role in the popularization of contemporary literature through the actions such as e.g. edition of the contemporary Russian literature collection. Although, in case of popular magazines, the literature presented is very diverse, the dominating trend is constituted by the articles related to the Russian post-modernists as well as to the so called mass literature. The content-related analysis of selected websites leads to the conclusion that the information on their recommended books comes from the publishers’ promotional resources, and therefore they may not always present neutral opinions. The author fills several paragraphs of the work with the analysis of the TV and radio programs focused on literature, which points out that while in the first case the offer is very modest, the Polish Radio listeners have the opportunity to get acquainted with Russian literature in many broadcasts. In summary the author mentions all the issues missing in the work due to its limited volume and a rationed preparation time