Rośliny i ich nazwy: spojrzenie z perspektywy kognitywnej

Celem niniejszej pracy była analiza materiału językowego traktującego o roślinach oraz ich nazw w języku angielskim. Szczególny nacisk położono na wyrażenia metaforyczne stosowane przy omawianiu roślin oraz zakodowane w nazwach informacje, dotyczące walorów dekoracyjnych. Głównym przedmiotem badań w tym zakresie były: kolor kwiatów, liści i owoców oraz odzwierciedlenie jakie znalazły w nazwach oficjalnych i zwyczajowych. Rozważania te zostały przeprowadzone przy użyciu narzędzi lingwistyki kognitywnej a w szczególności w oparciu o teorię metafor oraz przesłanki teoretyczne dotyczące kategoryzacji kolorów zaproponowane przez Annę Wierzbicką. Podstawą analizy była terminologia używana przy omawianiu różnorodnych zagadnień związanych z roślinami oraz lista nazw roślin zaczerpnięta z literatury przedmiotu, artykułów z brytyjskiej prasy oraz źródeł internetowych.Rozdział pierwszy zawiera krótkie wprowadzenie do językoznawstwa kognitywnego: rys historyczny, główne założenia i wybrane pojęcia oraz przedstawienie kluczowych reprezentantów dziedziny. Szczególny nacisk położono na zagadnienie kategoryzacji kolorów będące przedmiotem badań niniejszej pracy.Rozdział drugi przedstawia teorię metafor i metonimii kładąc szczególny nacisk na przebieg powstawania oraz konceptualizacji obu procesów kognitywnych. Po zaproponowaniu powszechnie przyjętego sposobu klasyfikowania metafor wyeksponowaniu podlega zjawisko ich ścisłej interakcji z językowymi przejawami metonimii. Rozdziały trzeci i czwarty poświęcone zostały sposobom postrzegania roślin. W kontraście do encyklopedycznej definicji rośliny zaproponowano i omówiono najbardziej popularny sposób odbioru organizmów roślinnych. W dalszej kolejności podstawie zebranych i przytoczonych wyrażeń metaforycznych sformułowano główną metaforę: ROŚLINY TO LUDZIE, która posłużyła jako punkt wyjścia do drugorzędnych metafor: ROŚLINA TO ŻOŁNIERZ, ROŚLINA TO DZIECKO. Kolejne zaproponowane ujęcie, ROŚLINA TO PRZEDMIOT, ma zastosowanie marginalne. W rozdziale trzecim, jako kluczowe dla analizy materiału językowego, przedstawiono także informacje dotyczące taksonomii roślin oraz różnic w istniejących systemach nazewnictwa. Szczególną uwagę poświęcono nazwom zwyczajowym.Rozdział piąty traktuje o zjawisku metonimii jako źródle wielu wyrażeń metaforycznych. Omówieniu podlegają wybrane do analizy materiały w postaci wybranych nazw roślin, listy wyrażeń metaforycznych oraz sporządzonych przez autora fotografii.Rozdział siódmy przedstawia listę przykładowych nazw roślin oraz ich analizę w świetle założeń teoretycznych dotyczących kategoryzacji roślin zaproponowanych przez Annę Wierzbicką. Wybrane do analizy kolory to: czerwony i żółty. Uwzględniono przykłady nazw oficjalnych oraz zwyczajowych.Przedstawiona badania pozwalają na wysnucie wniosków dotyczących terminologii używanej przy omawianiu roślin. Sugeruje ona niezwykle ważne miejsce tej dziedziny w kulturze Wielkiej Brytanii. Lista nazw uwzględnionych w analizie oraz fakt zakodowanych w nich informacji dotyczących kolorów potwierdzają założenia teoretyczne Anny Wierzbickiej.The main purpose of this study is a linguistic analysis of the ways plants are perceived, named and discussed that are suggested in a selected comprehensive books and articles concerning gardening. The metaphors used to reason about plants, their common and scientific names and the way colour categorization is encoded in them are the main focus of this content analysis. It seeks to explore the place English language assigns to plants in the whole system of living beings together with the reasons behind certain names of individual plants and the whole groups of them.In a broader context, this study aims to discuss the above-mentioned issues within the following organization of the thesis. Chapter 1 discusses the theoretical assumptions of cognitive linguistics, with special attention placed on the cognitive theory of metaphor and metonymy and the issue of the categorization of colour. Special emphasis is placed upon Wierzbicka’s approach to the categorization of colour as it is crucial for the following considerations. Chapter 2 focuses on metaphor and metonymy seen from the perspective of cognitive linguistics. It exposes the fact that from this point of view, they are perceived as a conceptual phenomenon structuring people’s reasoning about the surrounding world. The concept of mappings, invariance and unidirectionality principles are described and illustrated with examples. The issues of classifying metaphors according to their conventionality and cognitive functions together with image schema and image metaphor follow as they are important for the practical analysis.Chapter 3 is devoted to the way plants are talked about in the English language. Firstly, the concept of a plant is introduced and characterized from two contrasting viewpoints. It constitutes the basis for the understanding of metaphorical way of perceiving plants which is presented and illustrated by the list of metaphorical expressions. The evolution of the plants nomenclature and their current naming system is described as they provide the much needed insight into the plant taxonomy.Chapter 4 focuses on the metaphorical conceptualization of a plant. The human body and the broader concept of a person are analyzed as the source domains of plant metaphors which leads to proposing the system of metaphors with the PLANTS ARE PEOPLE metaphor as the basic one. An abundant list of linguistic expressions is adduced to illustrate the metaphors involving plants as their target domain.Chapter 5 attempts to illustrate the role of metonymy in conceptualizing plants. The close collaboration of the two conceptual phenomena is described and illustrated further with examples. Image metaphors are brought to the fore of the analysis. The chosen examples are illustrated by means of photographs taken by the author to constitute the visual proof of the metaphorical reading.Chapter 6 revolves around relating the salience of the focal colours to certain universally occurring phenomena proposed by Wierzbicka (1999). This approach of the colour categorization is supported by a series of plant names. The way in which the red and yellow colours are encoded in them is shown by enlisting the most illustrative examples and commented upon. It is claimed that, first, as uncovered in the metaphorical language plants are talked about, they occupy a much more prominent role in the British culture than in the Polish culture. Second, is shown that the way in which colours are encoded in the names of plants chosen for analysis corroborates Wierzbicka’s assumptions concerning the categorization of colour