System polityczny Republiki Turcji. Przeszłość i teraźniejszość

The first constitution of the Ottoman-Turkish Empire was adopted in 1876 - the Kânûn-i Esâsî (Eng. Fundamental Law). In its history, Turkey has had four constitutions. They were adopted in 1921, 1924, 1961, and 1982, with the latter being presently in force. Nowadays, the creation of a new constitution is the main issue on Turkey’s political agenda. The government of Turkey and Mr. Recep Tayyip Erdogan want to amend the constitution, and envisage creating an executive presidential sys¬tem (Tur. Ba§kanlik sistemi), similar to that of the Russian Federation and the United States. Critics are concerned about what Recep Tayyip Erdogan’s motivation may be. This article analyzes the histori¬cal roots of the constitution, its amendments, the presidential system in Turkey and the arguments of the Republican People’s Party (CHP) and Peoples’ Democratic Party (HDP) against the adoption of a presidential system. The key issues that the authors address are the changes that could be made under Turkey’s new constitution and whether all political power would be concentrated in president’s hands.Pierwsza konstytucja Imperium Osmańskiego uchwalona została w 1876 r. - Kanun-i Esasi (pol. ustawa zasadnicza). Cztery tureckie konstytucje przyjmowano kolejno w latach: 1921, 1924, 1961, i 1982 r. Priorytetowym zadaniem i zarazem najważniejszą kwestią ustrojową dla tureckiego rządu i prezydenta Recepa Tayyipa Erdogana było przygotowanie rewizji obowiązującej konstytucji zakładającej wprowadzenie systemu prezydenckiego (tur. Baękanhksistemi), na wzór modelu obowiązującego w Federacji Rosyjskiej czy w Stanach Zjednoczonych. Celem artykułu jest omówienie historycznych korzeni konstytucji Republiki Turcji. Autorzy analizują wprowadzone do ustawy zasadniczej poprawki, omawiając przy tym kształt tureckiego systemu prezydenckiego. Ponadto w niniejszym opracowaniu przedstawiono argumenty przeciwników reformy systemu politycznego w Turcji podnoszone przez zwolenników Republikańskiej Partii Ludowej (CHP) oraz Demokratycznej Partii Ludowej. Celem artykułu jest również analiza zmian, które stanowią efekt ostatniej reformy konstytucyjnej w Turcji. Rozważania koncentrują się także wokół odpowiedzi na pytanie o zakres rzeczywistej władzy prezydenckiej R. T. Erdogana