Celiakia w chorobach endokrynologicznych pochodzenia autoimmunologicznego

Abstract Coeliac disease (CD, sometimes called gluten-sensitive enteropathy or nontropical sprue) is an inflammatory disorder of the small intestine of autoimmune origin. It occurs in genetically predisposed people and is induced by a gluten protein, which is a component of wheat. The prevalence of histologically confirmed CD is estimated in screening studies of adults in the United States and Europe to be between 0.2% and 1.0%. The results of previous studies have indicated that the prevalence of CD is increased in patients with other autoimmune disorders such as: autoimmune thyroid diseases, type 1 diabetes mellitus, and Addison’s disease. A coincidence of the above diseases constitutes autoimmune polyglandular syndrome (APS). The high prevalence of CD in APS is probably due to the common genetic predisposition to the coexistent autoimmune diseases. The majority of adult patients have the atypical or silent type of the disease. This is the main reason why CD so often goes undiagnosed or the diagnosis is delayed. CD, if undiagnosed and untreated, is associated with many medical disorders including haematological (anaemia), metabolical (osteopenia/osteoporosis), obstetric-gynaecological (infertility, spontaneous abortions, late puberty, early menopause), neurological (migraine, ataxia, epilepsy) as well as with an increased risk of malignancy, especially: enteropathy-associated T-cell lymphoma, small intestine adenocarcinoma, and oesophageal and oropharyngeal carcinomas. Early introduction of a gluten-free diet and lifelong adherence to this treatment decreases the risk of these complications.Celiakia (inaczej: glutenozależna choroba trzewna, enteropatia glutenowrażliwa, sprue nietropikalna) jest enteropatią zapalną jelita cienkiego o podłożu autoimmunologicznym, spowodowaną trwałą nietolerancją glutenu zawartego w zbożach, występującą u osób z predyspozycją genetyczną. Częstość potwierdzonej histopatologicznie celiakii w ogólnej populacji dorosłych, według wyników badań przesiewowych przeprowadzonych w Europie oraz Stanach Zjednoczonych, wynosi 0,2–1,0%. Wyniki dotychczasowych badań sugerują, że ryzyko zachorowania na celiakię jest kilkakrotnie większe u pacjentów z innymi chorobami autoimmunologicznymi, jak np.: choroby autoimmunologiczne tarczycy (AITD), cukrzyca typu 1 (T1D) czy choroba Addisona. Powyższe choroby wchodzą w skład autoimmunologicznych zespołów niedoczynności wielogruczołowej (APS). Jedną z przyczyn większej częstości występowania celiakii w APS, w porównaniu z ogólną populacją, jest prawdopodobnie wspólna predyspozycja genetyczna. U osób dorosłych zdecydowaną większość przypadków stanowią postacie atypowe i nieme. Wpływa to na opóźnioną i obniżoną wykrywalność choroby. Nierozpoznana i nieleczona celiakia może prowadzić do wielu zaburzeń, w tym m.in.: hematologicznych (niedokrwistość), metabolicznych (osteopenia/osteoporoza), ginekologiczno-położniczych (niepłodność, wzrost częstości samoistnych poronień, opóźnione dojrzewanie i wcześniejsza menopauza) i neurologicznych (migrena, ataksja, padaczka). Nieleczona celiakia zwiększa również ogólne ryzyko zachorowania na złośliwe nowotwory, w tym przede wszystkim na: chłoniaka jelita cienkiego, gruczolakoraka jelita cienkiego, gardła i przełyku. Skuteczne leczenie (dieta bezglutenowa), wprowadzone wcześnie i kontynuowane przez całe życie, zmniejsza ryzyko wystąpienia wymienionych powikłań