Estetik Sporlarla Uğraşan Kadınlarda Kullanılabilir Enerji Düzeyinin Belirlenmesi

Aim of this study is to determine the energy availability during training season in female aesthetic sports and to examine the prevalance of relative energy deficiency indicators such as low energy availability, low resting metabolic rate, energy deficiency, disordered eating and eating disorders, low bone mineral density, menstrual dysfunction and low body weight. A total of 42 elite female aesthetics athletes (17 aerobic gymnasts, 13 rhytmic gymnasts, 12 figure ice skaters) and 12 non-athlete age controls participated in this study. Age range of the participants were 11-17 years. Resting metabolic rate was measured by indirect calorimetry, body composition and whole body bone mineral density were measured by dual-energy X-ray absorptiometry. Energy intake, energy expenditure, energy availabilty and energy deficiency levels were determined based on the data obtained by 3-day food intake and 3-day physical activity records. In addition; Low Energy Availability in Females Questionaire and the Eating Attitude Test-40 were adminestered. Data was analyzed by using one way ANOVA test. Mean energy availability levels were 34.81±18.13, 19.49±13.79, 16.81±17.04 and 43.31±10.49 kcal/kg FFM/day for aerobic gymnasts, rhytmic gymnasts, figure ice skaters and controls, respectively. Prevalance of low energy availability (≤30 kcal/kg FFM/day) for the same groups was determined as 41%, 85%, 83% and 8%, respectively. Clinicaly meaningful energy deficiency (< -500 kcal/day) was determined %98 in all groups. The highest prevalance of chronic low energy availability markers was observed in rhytmic gymnasts (59% of the participants had 3 or more risk factors). In all groups; water, macronutrients and evaluated mineral consumption were lower according to daily reference intake values. In conclusion, female aesthetic sports athletes, evaluated in this study, have high risks in terms of energy availability. Therefore, it is necessary to monitor the athletes individualy especially during training and competition season and take precautions to ensure that the energy availability is maintaned.İÇİNDEKİLER SAYFA ONAY SAYFASI iii YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI iv ETİK BEYAN v TEŞEKKÜR vi ÖZET vii ABSTRACT viii İÇİNDEKİLER ix SİMGELER ve KISALTMALAR xiii ŞEKİLLER Xiv TABLOLAR Xv 1. GİRİŞ 1 1.1. Kuramsal Yaklaşımlar ve Kapsam 1 1.2. Amaç ve Varsayım 2 1.2.1. Araştırmanın Amacı 3 1.2.2. Araştırmanın Problemleri 3 1.2.3. Araştırmanın Hipotezleri 3 2. GENEL BİLGİLER 5 2.1. Günlük Enerji Alımı ve Enerji Harcaması 5 2.1.1. Günlük Enerji Alımı 6 2.1.2. Günlük Enerji Harcaması 7 2.1.3. Dinlenik Metabolik Hız 7 2.1.4. Fiziksel Aktivite için Harcanan Enerji (FAEH) 11 2.1.5. Besinlerin Termik Etkisi (BTE) 11 2.2. Kullanılabilir Enerji 12 2.2.1. Kullanılabilir Enerjinin Belirlenmesi 12 2.2.2. Düşük Kullanılabilir Enerji 14 2.3. Enerji Dengesi ve Enerji Açığı 16 2.3.1. Enerji Açığı ve Menstrüel Döngü 18 2.3.3. Enerji Açığı ve Kemik Sağlığı 18 2.3.4. Bozuk Beslenme ve Anormal Yeme Davranışları 19 2.4. Kadın Sporcu Üçlemesi ve Sporcularda Relatif Enerji Eksikliği 20 2.4.1. Kadın Sporcu Üçlemesinin Tarihsel ve Kavramsal Gelişim Süreci 21 2.4.2. Sporcularda Relatif Enerji Eksikliği 22 2.4.3. Sporda Relatif Enerji Eksikliğinin Performansa Etkileri 27 2.4.4. Sporda Relatif Enerji Eksikliğinin Patalojik Etkileri 28 2.5. Estetik Sporlar 30 2.5.1. Estetik Sporlarda Düşük Kullanılabilir Enerji 30 3. GEREÇ VE YÖNTEM 32 3.1. Araştırmanın Genel Planı 32 3.1.1. Araştırma Grubu 33 3.2. Verilerin Toplanması 33 3.2.1. Boy Ölçümü 33 3.2.2. Vücut Ağırlığı Ölçümü 33 3.2.3. Beden Kitle İndeksi ve Persentil Hesaplanması 34 3.2.4. Hidrasyon Düzeyinin Belirlenmesi 34 3.2.5. Vücut Kompozisyonu Analizi 34 3.2.6. Günlük Enerji Alımının Belirlenmesi 35 3.2.7. Dinlenik Metabolik Hızın Ölçülmesi 35 3.2.8. Fiziksel Aktivite için Harcanan Enerji Miktarının Belirlenmesi 37 3.2.9. Kullanılabilir Enerjinin Hesaplanması 38 3.2.10. Mid-Foliküler Fazın Belirlenmesi 39 3.2.11. Kadın Sporcularda Düşük Kullanılabilir Enerji Belirleme Anketi (LEAF/Q) 39 3.2.12. Yeme Tutumu Anketi (EAT-40) 40 3.3. Verilerin Analizi 40 4. BULGULAR 41 4.1. Katılımcıların Demografik Bilgileri 41 4.2. Antropometrik Ölçümler ve Vücut Kompozisyonu 42 4.3. Hidrasyon ve Cinsiyet Hormonu Düzeyleri 44 4.4. Besin Tüketimi 46 4.5. Kemik Mineral Yoğunluğu ve Kemik Mineral İçeriği 50 4.6. Egzersiz ve Günlük Yaşam Aktivitelerine İlişkin Bulgular 52 4.7. Enerji Alımı ve Harcamalarına İlişkin Bulgular 54 4.8. Enerji Dengesi ve Kullanılabilir Enerji Düzeyleri 57 4.9. LEAF-Q ve EAT-40 Anketlerinden Alınan Bulgular 59 4.10. Düşük Kullanılabilir Enerji Göstergeleri 59 5. TARTIŞMA 66 5.1. Katılımcıların Genel Özelliklerinin Değerlendirilmesi 67 5.2. Kullanılabilir Enerji Düzeylerinin Değerlendirilmesi 68 5.3. Sporda Relatif Enerji Eksikliği Bileşenleri ve Kronik Düşük Kullanılabilir Enerji Göstergeleri 69 5.3.1. Enerji Açığı Oluşmasının Sporcular Üstünde Etkisi 69 5.3.2. Dinlenik Metabolik Hızdaki Azalmanın Değerlendirilmesi 72 5.3.3. Kemik Mineral Yoğunluğu Bulgularının Değerlendirilmesi 73 5.3.4. Menstrüel Disfonksiyon Bulgularının Değerlendirilmesi 74 5.3.5. LEAF-Q ve EAT-40 Anketlerinin Puanlarının Değerlendirilmesi 76 5.3.6. Enerji Yetersizliği Göstergelerinin Değerlendirilmesi 76 5.4. Araştırma Tasarımının Değerlendirilmesi 78 6. SONUÇ VE ÖNERİLER 80 6.1. Sonuçlar 80 6.2. Öneriler 80 7. KAYNAKLAR 82 8. EKLER EK-1: Etik Kurul Karar Metni EK-2: Aydınlatılmış (Bilgilendirilmiş) Onam Formları EK-3: Üç Günlük Besin Tüketim Formu EK-4: Üç Günlük Fiziksel Aktivite Günlüğü EK-5: Yeme Tutumu Anketi (EAT 40) EK-6: Kadınlarda Düşük Enerji Durumunu Belirleme Anketi (LEAF-Q) EK-7: LEAF-Q İzin Yazısı EK-8: Orjinallik Raporu ve Dijital Makbuz 9. ÖZGEÇMİŞBu çalışmanın amacı; estetik sporlarla uğraşan kadın sporcularda antrenman döneminde kullanılabilir enerji düzeyinin belirlenmesi, düşük kullanılabilir enerji, dinlenik metabolik hız, enerji açığı, bozuk beslenme, anormal yeme davranışları, kemik mineral yoğunluğu, menstrüel disfonksiyon ve vücut kompozisyonu yönünden değerlendirilerek sporda relatif enerji eksikliği yönünden risk taşıyıp taşımadıklarının değerlendirilmesidir. Çalışmaya; 11-17 yaşlarında, aerobik cimnastik (n=17), ritmik cimnastik (n=13) ve figür buz pateni (n=12) yapan toplam 42 elit sporcu ve benzer yaşta, egzersiz yapmayan 12 katılımcı kontrol olarak alınmıştır. Katılımcıların dinlenik metabolik hızı indirekt kalorimetrik yöntemle, vücut kompozisyonu ve tüm vücut kemik mineral yoğunluğu ise dual x-ray absorptiometre ile ölçülmüştür. Ayrıca, 3 günlük besin tüketim ve fiziksel aktivite kayıtları alınarak günlük enerji alımı ve harcaması, egzersiz enerji harcaması, kullanılabilir enerji düzeyi ve enerji açığı belirlenmiştir. Katılımcılardan kadınlarda düşük enerji kullanılabilirliği ve yeme tutum ölçeklerini doldurmaları istenmiştir. Verilerin analizinde tek yönlü varyans analizi kullanılmıştır. Kullanılabilir enerji düzeyi; aerobik cimnastikçilerde 34,81±18,13, ritmik cimnastikçilerde 19,49±13,79, buz patencilerde 16,81±17,04 ve kontrol grubunda 43,31±10,49 kcal/kg YVA/gün olarak bulunmuştur. Düşük kullanılabilir enerji (≤30 kcal/kg YVA/gün) görülme oranı ise sırasıyla %41, %85, %83 ve %8’dir. Araştırma gruplarının %98’inde klinik düzeyde anlamlı (< -500 kcal/gün) enerji açığı saptanmıştır. Kronik kullanılabilir enerji göstergelerinin en fazla görüldüğü grup ritmik cimnastik grubudur (katılımcıların % 59’u 3 ya da daha fazla risk faktörü taşımaktadır). Tüm gruplarda sıvı tüketimi, makro besin ve minerallerin tüketimi günlük referans besin tüketimi değerlerinin altında kaydedilmiştir. Bu çalışma kapsamında değerlendirilen estetik sporlarla uğraşan kadın sporcular kullanılabilir enerji düzeyi yönünden yüksek risk altında olup, antrenman ve yarışma dönemlerinde bireysel olarak izlenerek kullanılabilir enerji düzeyinin sağlanması konusunda gerekli önlemlerin alınması zorunludur