بررسی فقهی قرضِِ اسکناس و تأثیر تورّم بر آن دوره40 شماره3 سال1387

oai:ojs.pkp.sfu.ca:article/3137Lending money to one another is one of the common transactions among people. The borrowed property is sometimes in the form of the very property itself, such as gold and rice, and sometimes in the form of currency, i.e., paper money. Given the inflation issue and the decrease in the economical value of money, the lenders undoubtedly do not take back their money with the same economical value that they have lent it to the borrower the year before. To compensate the damage and to prevent the loss incurred, some believe that from the beginning the exchange of money for gold or for other goods can be postulated as a condition for lending money. Others have suggested the "purchase power" as a basis for paying off one's debt. Yet, others due to the symbolic nature of paper money believe that the same amount of money that has been borrowed is to be paid back; and, finally, another group have set forth the inflation rate as the basis for calculation. In this article the above theories are dealt with and critically reviewed. The first and the second theories can be taken as suitable approaches. However, with respect to the nature of the loan contract which is based on risk (gharar), its philosophy which is rendering voluntary help and benevolence to the needy without expecting any benefits, and the lender's intention to acquire Divine pleasure and otherworldly reward, the third theory, i.e., the calculation of the inflation rate in lending paper money, would be in contradiction with the philosophy of loan. Paper money as being symbolic is also subject to more deliberation due to its credit value and has no application in paper money loan in view to the definition given for money; although, according to the advocates of this theory in order to compensate the decrease of the value of money a condition as to paying for the damage due to delay in payment can be stipulated in the loan contract, which is irrelevant to our discussion. Keywords: loan, paper money, inflation, purchase power, payment, damage for delay, usuryاز جمله معاملات رایج میان مردم ، قرض دادن به یکدیگر است. مال مقروضه گاه به صورت عین مال است مانند طلا و برنج و گاه پول رایج یعنی اسکناس می باشد. با توجه به این که در پول امروزی موضوع تورّم و کاهش ارزش اقتصادی آن مطرح است ، بدون شک در قرض دادن با اسکناس ، وام دهنده از لحاظ ارزش اقتصادی همان پولی را که سال قبل به وام گیرنده داده بود، نمی گیرد. برای جبران خسارت و جلوگیری از ضرر، بعضی معتقدند که می توان از ابتدا برابری ارزش اسکناس با طلا یا کالای دیگر را شرط نمود. عده ای « توان خرید » را مبنای اداء دین در نظر گرفته اند. برخی دیگر به دلیل مثلی بودن اسکناس ، معتقدند همان مقدار پولی که قرض داده شده ، باید برگردانده شود ، و بالاخره گروهی « نرخ تورّم » را به عنوان معیار محاسبه مطرح کرده اند. آنچه در این مقاله مورد مطالعه قرار می گیرد ، طرح نظریات مزبور و نقد و بررسی آنهاست. نظریه اول و دوم می تواند راهکار مناسبی باشد، اما با توجه به ماهیت عقد قرض که مبتنی بر غرر است و فلسفه آن که کمک داوطلبانه به نیازمندان بدون کسب منفعت همراه با احسان و نیکی است و نیز نیّت قرض دهنده که کسب رضای خدا و ثواب اخروی است، نظریه سوم یعنی محاسبه نرخ تورّم در قرض اسکناس با ماهیّت و فلسفه قرض منافات پیدا می کند. مثلی بودن اسکناس نیز به دلیل ارزش اعتباری آن ، محل تأمّل است و در قرض اسکناس با توجه به تعریفی که از پول شده ، کاربردی ندارد ؛ هرچند که به نظر طرفداران این نظریه برای جبران کاهش ارزش پول می توان شرط خسارت تأخیر تأدیه در ضمن عقد نمود که این ربطی به بحث ما ندارد. کلید واژه ها: قرض، اسکناس، تورّم، توان خرید، تأدیه، خسارت تأخیر، ربا