Écrire, c'est tenir. « The Information Man » n° 2 (version longue)

International audienceThis article consists in two parts. The first describes briefly the writing by artists published by Éditions Incertain Sens, a French publishing house specializing in artist’s books. Although the art of the twentieth century might seem more and more abstract, elitist and remote from everyday affairs, artists in various ways try to bring it close to the life. These efforts are worthy of our attention because they are often the expression of the concept of art being a guardian of life: art as an existential discipline presented in the form of literature, and thus the books. The next part of the article is devoted to the six artists: Laurent Marissal, Bruno Di Rosa, Lefevre Jean Claude, Éric Watier, Hubert Renard, Pascal Le Coq. The title of each section is a quote taken from various statements. “The play that often saves our lives. I just finished Pinxit III” (Laurent Marissal, e-mail). “With this daily practice, I know I exist”(Bruno Di Rosa, in conversation). “Constant dithering what preoccupies us, on which – perhaps – depends a person” (Lefevre Jean Claude, in one of his texts). “Write it yourself” (Ben Kinmont, an American artist and the founder of the Antinomian Press, in the part on Éric Watier). “That is what we ask ourselves in childhood when we write the name that we are told is ours” (James Joyce’s Ulysses, in a part on Hubert Renard). “Various statements about the double meaning” (Sigmund Freud, fragment on Pascal Le Coq). The conclusions of this first part of the article emphasize the relationship between writing practices and of artistes and the conviction (closer to pragmatism then structuralism, that dominated from the 1960’s to the 1980’s) that linguistic practices are directly connected with daily operations and activities; the goal of this article is to analyze the function of language, which links artistic practices. The second part of the article refers to text that Ed Ruscha wrote in 1971. Il was entitled Information Man. He highlighted the presence of books in everyday life, and therefore also their potential to adapting in avant-garde project of reconciliation of art and life. In 1962, Ruscha published at his own expense Twentysix Gasoline Stations, one of the first artists’ books that started this collective, avant-garde project. The subject of the Information Man is omniscient author who – in the fashion of both an account and a police agent – describes what happened to the copies of the book. Only thirty-two copies were used for practical purposes; thirteen of them served for pressing sheets of paper or other small items. Seven served as a float for files, mosquitoes and other small insects, and two for the purpose of self-defence. Ten copies helped to support heavy doors and because they were packaged of ten, one package was used to block the door, etc. Wonderful intuition: the book so much caught up in daily life that it could sometimes be used not only for reading. But the reality goes beyond Ruscha’s fiction, as evidenced by numerous quotations from the diaries by Victor Klemerer, which are included in the second part of the article and can e considered as contribution to a hypothetical text entitled Information Man n° 2, “Buying and borrowing all kinds of books, magazines and newspapers was in fact forbidden to a wearer of the yellow star. / What one secretly kept at home, was a source of danger and had to be concealed under cabinets and carpets, in ovens and cornices or kept with coal as a material for kindling.” Survivor of the destruction of Dresden, Klemperer so ends LTI. Notebook by philologist: “I wanted to separate the balancing rod from the rest and only sketch still holding hands. This is how this book was written.” Write to follow.Cet essai est composé de deux parties. Dans la première sont brièvement décrites les pratiques d’écriture des artistes dont les livres sont parus aux Éditions Incertain Sens (Rennes, France), spécialisées dans les livres et publications d’artistes. Si l’on on y prête ici attention, c’est notamment parce que ceux parmi les livres d’artistes qui reposent sur les pratiques d’écriture sont souvent l’expression de l’idée de l’art comme gardienne de la vie : une discipline existentielle. Or, précisément, malgré les apparences abstraites et souvent éloignées des choses quotidiennes de l’art au XXe siècle, les artistes ont tenté de diverses manières l’approcher de la vie. Les paragraphes successifs de l’essai sont consacrés à six artistes : Laurent Marissal, Bruno Di Rosa, Lefevre Jean Claude, Éric Watier, Hubert Renard, Pascal Le Coq, et le titre de chacun de ces paragraphes provient d’une citation. « Histoire de parler d’art qui souvent nous sauve de la vie. / J’ai fini Pinxit III » (Laurent Marissal, e-mail). « Comme ça, je sais que j’existe » (Bruno Di Rosa, dans une conversation). « Un ressassement sans fin des préoccupations qui, peut-être, fondent un individu » (Lefevre Jean Claude, dans un de ses textes). « Écrivez la vous-même » (Ben Kinmont, artiste et éditeur américain, dans le fragment sur Éric Watier). « En écrivant ce nom qu’on nous dit être le nôtre » (Ulysse de James Joyce, dans la fragment sur Hubert Renard). « Toutes sortes de propos à double sens » (Sigmund Freud, dans le fragment sur Pascal Le Coq). Les conclusions de cette première partie souligne les liens des pratiques d’écriture de ces artistes avec la conviction – plus proche du pragmatisme que du structuralisme qui dominait dans les années 1960-1980 – que les pratiques langagières sont directement impliquées dans les opérations et activités de tous les jours, le but de cet essai étant, précisément, d’identifier les fonctions du langage auxquelles ces activités font appel.La seconde partie de l’essai renoue avec le texte d’Ed Ruscha de 1971, « Information Man », et ce afin de souligner la présence du livre dans la vie de tous les jours, et par là-même afin de mettre en évidence le potentiel et l’adéquation du livre pour participer au projet de l’avant-garde consistant à réconcilier l’art et la vie. En 1962, Ruscha publie à compte d’auteur Twenty-six Gasoline Stations. Le sujet de « Information Man » est un auteur omniscient qui, tel un agent comptable ou un agent de police, décrit tout ce qui est arrivé aux exemplaires de ce livre : « seuls trente-deux ont servi de façon directement utilitaire : treize d’entre eux ont servi à presser des feuilles de papier ou d’autres petits objets. Sept ont servis de tapettes pour tuer des petits insectes tels des mouches et des moustiques et deux ont servi à des fins d’autodéfense. Dix ont servi à maintenir ouvertes de lourdes portes », etc. Belle intuition : le livre est à tel point impliqué dans la vie quotidienne que les usages qu’on en fait dépassent sa simple lecture. Mais la réalité peut aller au-delà de la fiction de Ruscha, ce que suggèrent les nombreux extraits des journaux de Victor Klemperer, qui composent la seconde partie de l’essai. C’est une contribution à un hypothétique texte « Information Man n° 2 ». « L’achat et même toute espèce d’emprunt de livres, de revues et de journaux étaient interdits au porteur de l’étoile jaune. / Ce qu’on avait chez soi en cachette représentait un danger et on le cachait sous les armoires et les tapis, sur les pôles et dans les embrasses ou bien on le gardait pour l’allumage dans la réserve de charbon. » Survivant du bombardement de Dresde, c’est ainsi que Klemperer finit le LTI. Lingua Tertii Imperii : « Je voulais détacher le balancier de la masse de toutes mes notes et esquisser seulement, en même temps, les mains qui le tenaient. C’est ainsi que ce livre est né ». Écrire pour tenir.Artykuł Leszka Brogowskiego składa się z dwóch części. W pierwszej opisane są pokrótce praktyki pisarskie artystów, których książki ukazały się we francuskim wydawnictwie Éditions Incertain Sens, specjalizującym się w publikacjach książek artystów. Bo choć sztuka XX wieku wydawać się mogła coraz bardziej abstrakcyjna, elitarna i odległa od spraw codziennych, artyści na różne sposoby starali się ją przybliżyć do życia. Jeśli wśród tych starań warto poświęcić uwagę tym, które wyrażały się w postaci pisania, a zatem i książek, to dlatego, że są one często wyrazem koncepcji sztuki, jako opiekunki życia: sztuka jako rodzaj dyscypliny egzystencjalnej. Kolejne części artykułu poświęcone są sześciu artystom: Laurent Marissal, Bruno Di Rosa, Lefevre Jean Claude, Éric Watier, Hubert Renard, Pascal Le Coq, a tytuł każdej części jest cytatem zaczerpniętym z wypowiedzi artystów i różnych dzieł. „Sztuka, która często ratuje nam życie. Właśnie skończyłem Pinxit III” (Laurent Marissal, e-mail). „Dzięki tej codziennej praktyce, wiem, że istnieję” (Bruno Di Rosa, w rozmowie). „Nieustanne roztrząsanie tego, co nas zaprząta, i na czym – być może – zasadza się jednostka” (Lefevre Jean Claude, w jednym ze swoich tekstów). „Sami ją napiszcie”, mówi o historii sztuki współczesnej amerykański artysta i założyciel wydawnictwa Antinomian Press, Ben Kinmont (fragment o Éricu Watier). „Piszą to imię, o którym mówią nam, że jest nasze” (cytat z Ulissesa Jamesa Joyce’a jako tytuł fragmentu o Hubercie Renard). „Rozmaite wypowiedzi o podwójnym znaczeniu” (cytat z Freuda jako tytuł fragmentu o Pascalu Le Coq). Konkluzje pierwszej części artykułu podkreślają związek pisarskiej praktyki artystów z przekonaniem – bliższym pragmatyzmowi niż strukturalizmowi, który dominował z latach 1960-1980 – że praktyki językowe są bezpośrednio uwikłane w codzienne czynności i aktywności; celem artykułu jest właśnie identyfikacja funkcji językowych, do których odwołują się opisane praktyki artystyczne. Druga część artykułu nawiązuje do tekstu, który Ed Ruscha napisał w roku 1971, „Information Man”, aby podkreślić obecność książki w życiu codziennym, a zatem także jej potencjał i przystosowanie do uczestnictwa w awangardowym projekcie pojednania sztuki z życiem. W roku 1962 Ruscha opublikował własnym nakładem Twentysix Gasoline Stations, jedną z pierwszych książek artystów, które inaugurowały ten zbiorowy projekt awangardy. Podmiotem „Information Man” jest wszechwiedzący autor, który – na modłę zarazem buchaltera i agenta policji – opisuje, co przydarzyło się egzemplarzom nakładu tej książki. „Jedynie trzydzieści dwa egzemplarze posłużyły celom bezpośrednio użytkowym: trzynaście spośród nich posłużyły do przyciskania kartek papieru lub innych małych przedmiotów. Siedem posłużyło jako packa na muchy, komary i inne małe insekty, a dwa do celów samoobrony. Dziesięć egzemplarzy posłużyło do podparcia ciężkich drzwi, a ponieważ są pakowane po dziesięć, jeden pakiet posłużył do zablokowania otwartych drzwi.” Itd. Piękna intuicja: książka do tego stopnia uwikłana jest w codzienność, że czynione z niej użytki wykraczają czasem poza zwykłą lekturę. Ale rzeczywistość posuwa się dalej niż fikcja Ruscha’y, czego dowodzą liczne cytaty z dzienników Victora Klemperera, składające się na drugą część artykułu, przyczynek do hipotetycznego tekstu „Information Man n°2”. „Kupno, a także wypożyczanie wszelkiego rodzaju książek, czasopism i gazet było bowiem człowiekowi noszącemu gwiazdę zakazane. / To, co się miało potajemnie w domu, stanowiło źródło niebezpieczeństwa i musiało być chowane pod szafami, i dywanami, na piecach i karniszach, albo trzymane z węglem jako materiał na podpałkę.” Ocalały z zagłady Drezna, Klemperer tak kończy LTI. Notatnik filologa: „Chciałem wydzielić z całej reszty drążek balansowy i naszkicować jeszcze tylko trzymające go dłonie. Tak powstała ta książka […].” Pisać, aby się trzymać