Weerkorpsen: extreemrechtse strijdgroepen in Amsterdam, 1923-1942

Europese staten kregen in het Interbellum te maken met binnenlands politiek geweld. Fascistische groepen organiseerden hun aandeel daarin door eigen milities of ‘weerkorpsen’. De Nederlandse weerkorpsen waren nog niet eerder onderwerp van onderzoek. Dit onderzoek beperkt zich tot de extreemrechtse varianten tussen 1923 en 1942 in Amsterdam. In Nederland was dit geweld betrekkelijk mild, maar nam in de loop der jaren toe. Rond 1930 richten Nederlandse fascisten zich meer naar Duitse voorbeelden. Dit maakte het fascisme hier gewelddadiger, en het adopteerde een venijnig antisemitisme. Alle Amsterdamse fascistengroepen kenden insubordinatie onder de activisten. Bij Musserts NSB was dit het sterkst. De Amsterdamse Weerafdeling onttrok zich de stelselmatig aan de instructies, en zocht de confrontatie met tegenstanders. Dit droeg bij aan het verlies van de NSB bij de verkiezingen van 1937. Ingrijpen van het Hoofdkwartier had uiteindelijk succes, maar de ontstane schade was blijvend. Andere fascisten deden eveneens hun best de samenleving te ontregelen. Zo pleegden Amsterdamse aanhangers van Van Rappard een reeks gewelddaden die vooral gericht was tegen joden. Dit begon rond de ‘Kristallnacht’, en hield enige maanden aan. Hoewel de Duitse bezetting nieuwe perspectieven bood wist geen van de fascistengroepen die te benutten. Alleen de NSB genoot enige protectie, maar gaf daarvoor alle zelfstandigheid op. De WA bleef als enig weerkorps over. De WA’ers ondervonden op de Amsterdamse straten echter teveel tegenstand van de Duitse autoriteiten, de politie en het publiek. Na een nederlaag in februari 1941 was het met hun machtsstreven gedaan. Velen traden toe tot gedisciplineerde Duitse legereenheden. Daarmee verloren ze hun belangrijkste karakteristiek: hun autonomie