Nazis in the Netherlands: A social history of National Socialist collaborators, 1940-1945

‘NSB’er’ is nog steeds een populair scheldwoord. De persoon in kwestie is lafhartig, in staat tot verraad, of in ieder geval iemand van wie je je verre moet houden als het erop aankomt in oorlogstijd. Dit beeld is grotendeels gebaseerd op de keuzes en daden van NSB’ers ten tijde van de Tweede Wereldoorlog, de hoogtijdagen van het Nederlandse nationaalsocialisme. In de bezettingsjaren was de NSB (Nationaal Socialistische Beweging) als partij op het toppunt van haar macht, aantal leden en organisatiegraad. Het relatieve succes had de NSB grotendeels te danken aan haar samenwerking met de Duitse bezetter. Deze collaboratie leidde naast (een zekere) macht ook tot afkeer bij de rest van de Nederlandse samenleving. Onder historici is dit ongenoegen voornamelijk beschreven in termen van een ‘geïsoleerde’ positie van NSB’ers in de Nederlandse samenleving, maar in hoeverre klopt dit beeld? Dit proefschrift ontrafelt de spanningsvelden tussen het lidmaatschap van een collaborerende nationaalsocialistische beweging en het ‘gewone’ leven van alledag, in een tijd waarin dit ‘gewone’ leven door de ongewone situatie van een bezetting onder druk stond. Er konden in de sociale omgeving van NSB’ers spanningen ontstaan binnen gezinnen, op de werkvloer, in de buurt, tussen vrienden en families, tussen partijleden en binnen de partij. Voor dit onderzoek is een steekproef van ruim driehonderd NSB’ers genomen in de regio’s Amsterdam, Utrecht, Hilversum, Leiden en Haarlem om de NSB-geschiedenis ‘van onderop’ te bestuderen