Dopytywanie Piotra Skargi, czyli próba opisania strategii postępowania wobec protestantów proponowanej przez Jezuitę

Asking Piotr Skarga: an attempt to describe the strategy of writer’s approach towards the Protestants is trying to rewrite the proposition of Skarga’s approach towards the Reformation. For King’s preacher reformers are unambiguously: „heretics”. Koehler analyses some basic Skarga’s texts, addressed to different readers, arisen in different historical or social contexts. His aim is to check if Skarga’s attitude towards protestants is permanent or connected with the context. Koehler then reads political treatise Kazania sejmowe, the formative text for Polish clergy Kazania na niedzielę i święta, as well as the sermon addressed to the King and his army given just before their marching off to the war: Wsiadane na wojnę and text Wzywanie do pokuty the audience of which was projected by King’s preacher as a general one.Previous understanding of Skarga’s approach toward the „heretics” (historical and contemporary one) unequivocally stressed the aggressive and provocative attitude of him towards „heretics”. His contemporaries as well as 19th and 20 th centuries scholars referred Skarga with such terms as: „incendiary” (turbator rei publice). Koehler, using the methodology of close reading and intentional reading tries to verify: if this types of understanding of Skarga’s discourse, which came from outside the texts really coresponds with author’s intentions which are embodied in the texts. So finally Koehler gives a portrait of a person who unequivocally fights against the protestants and their religion (from different reasons: from religious to political one) but at the same time a person who values common good more (bonum commune) than religious differences or religious war.W tekście Dopytywanie Piotra Skargi, czyli próba opisania strategii postępowania wobec protestantów proponowanej przez Jezuitę zostaje podjęta próba opisu kształtowanego przezeń stosunku do przedstawicieli reformacji. Dla Skargi reformatorzy to bezwyjątkowo „heretycy”. Analizowane są teksty do różnych adresatów kierowane, w odmiennych historycznych i społecznych kontekstach powstałe, aby niejako sprawdzić, czy postawa zajmowana w tekstach ma znamiona stałości, czy też wynika z kontekstu jego wypowiedzi. Czytany jest więc tekst stricte polityczny, adresowany do szlachty: Kazania sejmowe; Kazania na Niedzielę i Święta to utwór formatywny dla diecezjalnego duchowieństwa; Wsiadane na wojnę jest kazaniem adresowanym do wojska i monarchy; implikowany adresat Wzywania do pokuty to – wedle projektu Skargowskiego – szeroka publiczność czytająca. Dotychczasowe odczytania propozycji Skargi wobec „heretyków” (zarówno za jego czasów, jak i na przestrzeni dziejów) dosyć jednoznacznie wskazywały na zdecydowanie agresywną postawę Jezuity, ciężko zapracowującego na niezbyt chlubne imię „podżegacza” (turbator rei publicae). Wykorzystawszy metodę close rading, Koehler próbuje zdiagnozować, czy owe opisy dyskursu skargowskiego pokrywają się z tym, co i w jaki sposób wypowiada pisarz w rzeczonych tekstach. Otrzymujemy więc w konsekwencji portret Skargi jako autora zawzięcie walczącego i zwalczającego „herezję”, ale zarazem jednak legalistę, który dobro wspólne czy bonum rei publicae stawia wyżej niż wojnę religijną