Il contributo di Paolo VI a rendere il diaconato permanente realmente esistente nell’apostolato della Chiesa latina

In the following three documents regarding the Permanent Diaconate, namely the Motu Proprio Sacrum diaconatus ordinem (1967), the Apostolic Constitution Pontificalis Romani recognitio (1968) and the Motu Proprio Ad Pascendum (1972), Paul VI makes a real attempt at integrating the Permanent Diaconate into the apostolate of the Latin Church. In the Motu Proprio Sacrum diaconatus ordine the teaching of the Second Vatican Council on the sacramental grace of the diaconate is affirmed, with reference now made to the indelible “character”, thus recognising the diaconate as a “permanent” ministry. With respect to the conciliar Magisterium, the Motu Proprio takes up what is addressed therein and builds upon it. One such example is where the role of the deacon is extended to include that of a leader of a dispersed community; this is an important and innovative element introduced into the discussion on diaconal ministry that propels the parish community to unexplored horizons. Furthermore, the text contains directives with respect to the formation of candidates for the diaconate, such as the consensus of the wife as a requisite in view of a candidate being admitted to the diaconate and the constant reference of the link between the Bishop and the Deacon. The same Motu Proprio also mentions the daily participation in the Eucharistic celebration, the frequent use of the Sacrament of Reconciliation and filial devotion to Our Blessed Mother as ways to nourish a Deacon’s spiritual life. In the Apostolic Constitution Pontificalis Romani recognitio, the Holy Father clearly presents the diaconal ministry as a tripartite service to the Word, to the Eucharistic meal and to charity. In the reformed text of consecration, not only is the liturgical aspect of diaconal ministry highlighted, but also his care for the poor and the weak. In the case of an unmarried candidate, Paul VI expressed the obligation of celibacy in terms of a sign and an undertaking of pastoral commitment, which is a source of spiritual fruitfulness to be welcomed in a life completely offered to Christ the Lord for the Kingdom of God and the service of His people. In the Motu Proprio Ad Pascendum, the Pontiff gives an even clearer outline of diaconal ministry. In an attempt to satisfy the desires of the Council Fathers, he envisaged its restoration as an ordo medius between the superior grades of the Sacrament of Holy Orders and the People of God. The diaconate was for him a sign or a sacrament of the same Lord Jesus Christ who came not to be served but to serve. In describing the diaconate, Paul VI used such terms as sacra ordiantio and sacer ordo. In the aforesaid text there are also several innovations from a disciplinary point of view: the rite of admission among candidates that marked the beginning of a direct preparation for ordination; and the public undertaking, by unmarried candidates, of the commitment to celibacy before God and the Church prior to ordination.Paweł VI, publikując trzy wyżej wymienione dokumenty dotyczące diakonatu stałego, a mianowicie Motu proprio Sacrum diaconatus ordinem w 1967 roku, Konstytucję apostolską Pontificalis Romani recognitio w 1968 roku i Motu proprio Ad pascendum w 1972 roku, usiłuje wspomniany urząd kościelny realnie włączyć w apostolat Kościoła łacińskiego. W Motu proprio Sacrum diaconatus ordinem potwierdza nauczanie Soboru Watykańskiego II na temat sakramentalnej łaski diakonatu, mówi o jego nieusuwalnym „charakterze” (czego nie robią dokumenty soborowe) i uznaje diakonat za „stałą” posługę. W porównaniu do soborowego Magisterium, tekst wspomnianego Motu proprio wspomina zadania diakonów już przez niego wzmiankowane, wprowadzając jednak pewne innowacje. Do posług diakona zostaje, na przykład, dodane przewodniczenie rozproszonym wspólnotom kościelnym. Jest to ważny element, który może wprowadzić nową perspektywę w refleksji na temat posługi kościelnej i otworzyć wspólnoty parafialne na horyzonty, które nie zostały jeszcze do końca odkryte. Ponadto, w dokumencie podane są wytyczne dotyczące formacji kandydatów do diakonatu, zostaje wspomniana konieczność zgody żony na przyjęcie kandydata żonatego do grona przygotowujących się do diakonatu i ukazane jest duże znaczenie więzi łączącej biskupa z diakonem. Wspomniane Motu proprio wskazuje również, że do środków wspomagajacych życie duchowe diakonów należy zaliczyć, między innymi, codzienny udział we Mszy świętej, częste przystępowanie do sakramentu pokuty i pełni synowskiego ducha nabożeństwo do Matki Bożej. W Konstytucji apostolskiej Pontificalis Romani recognitio papież przedstawia w sposób bardzo jasny posługę diakona jako potrójną diakonię: Słowa, ołtarza i miłosierdzia. W tekście zreformowanej modlitwy konsekracyjnej zostaje podkreślony nie tylko liturgiczny wymiar posługi diakona, ale także jego troskę o biednych i słabych. W przypadku kandydata celibatariusza, Paweł VI ukazuje obowiązek zachowania celibatu jako znak pełnego poświęcenia się duszpasterstwu oraz źródło duchowej płodności, które należy przyjąć w perspektywie życia całkowicie oddanego Chrystusowi Panu dla królestwa niebieskiego w służbie Bogu i ludziom. Jeśli chodzi o Motu proprio Ad pascendum, papież jeszcze lepiej zarysowuje w nim profil posługi diakońskiej. Aby spełnić życzenia Soboru Watykańskiego II, opowiada się za przywróceniem diakonatu stałego jako ordo medius między wyższymi stopniami Sakramentu Święceń a resztą Ludu Bożego. Według Pawła VI diakon jest znakiem i sakramentem samego Jezusa Chrystusa, który nie przyszedł, aby Mu służono, ale aby służyć. Papież używa terminów sacra ordinatio i sacer ordo w odniesieniu do diakonatu. Dokument wprowadza także pewne nowości z dyscyplinarnego punktu widzenia. Podkreśla, między innymi, że rytuał przyjęcia do grona kandydatów do diakonatu oznacza początek bezpośredniego przygotowania do święceń a publiczne przyjęcie zobowiązania do zachowania celibatu przed Bogiem i Kościołem, winno być dokonane przez kandydatów celibatariuszy przed święceniami