Homeostaza redoks sistema, oksidativni stres i antioksidativni sistem u zdravlju i bolesti: mogućnost modulacije antioksidansima

Redox imbalance occurs when the factors of oxidative stress, known as prooxidants, outweigh the mechanisms of antioxidant protection. In a healthy state, homeostatic mechanisms ensure the balanced production of free radicals and a complete series of antioxidants responsible for their safe removal. The generation of free radicals is a part of physiological processes in a healthy organism, some of which act as specific signaling molecules, and their presence and activity are necessary in these processes. In various diseases such as cancer, cardiovascular disease, diabetes, autoimmune diseases, rheumatic diseases, systemic lupus, and skin diseases, the generation of free radicals overwhelms the protective mechanisms, leading to the development of "oxidative stress" that damages cells and tissues. To prevent the harmful effects of free radicals within cells, there exists a system of enzymatic antioxidant protection composed of superoxide dismutase (SOD), glutathione peroxidase (GSHPx), glutathione reductase (GR), glutaredoxin, reduced/oxidized glutathione (GSH/GSSG), and thioredoxin (TRX). The examples of non-enzymatic antioxidants are: antioxidant vitamins such as A, C and E, dihydrolypoic acid, metallothioneins, ceruloplasmin, coenzyme Q 10, urea, creatinine, etc. Redox balance is influenced by the circadian rhythm and external factors that constitute the "exposome", including dietary habits and lifestyle. Antioxidant supplementation has become increasingly popular for maintaining optimal body function. However, it is important to note that some antioxidants can exhibit prooxidant activity, emphasizing the need for controlled use. The relationship between the redox status of the body and the action of antioxidants enables the development of multidisciplinary research that connects biochemistry, molecular biology, nutritional science, natural product chemistry, and clinical practice.Redoks disbalans se javlja kada činioci oksidativnog stresa – prooksidansi – nadvladaju mehanizme antioksidativne zaštite. U stanju zdravlja, homeostatski mehanizmi obezbeđuju uravnoteženo stvaranje slobodnih radikala i čitave serije antioksidanasa koji su zaduženi za njihovo bezbedno uklanjanje. Stvaranje slobodnih radikala je deo fizioloških procesa u zdravom organizmu; neki od njih su specifični signalni molekuli i u tim procesima su njihovo prisustvo i aktivnost neophodni. U različitim bolestima kao što su kancer, kardiovaskularne bolesti, dijabetes, autoimunske bolesti, reumatske bolesti, sistemski lupus, kožne bolesti, stvaranje slobodnih radikala nadvladava mehanizme zaštite, pa se razvija „oksidativni stres“ koji oštećuje ćelije i tkiva. Da bi se sprečilo štetno delovanje slobodnih radikala, u ćeliji postoji sistem enzimske antioksidativne zaštite, koga čine: superoksid-dismutaza (SOD), glutation-peroksidaza (GSHPx), glutation-reduktaza (GR), glutaredoksin, redukovani/oksidovani glutation (GSH/GSSG) i tioredoksin (TRX). Primeri neenzimskih antioksidanasa su: antioksidativni vitamini kao što su A, C i E, dihidrolipoinska kiselina, metalotioneini, ceruloplazmin, koenzim Q10, urea, kreatinin, itd. Redoks ravnoteža je pod uticajem cirkadijalnog ritma i spoljašnjih faktora koji čine „ekspozom“ i uključuju način ishrane i životne navike. Suplementacija antioksidansima je postala sve popularnija praksa za održavanje optimalne funkcije organizma. Neki od antioksidanasa ispoljavaju prooksidantnu aktivnost i zato je važno da njihova primena bude kontrolisana. Veza između redoks statusa organizma i delovanja antioksidanasa omogućava razvoj multidisciplinarnih istraživanja u kojima se povezuju biohemija, molekularna biologija, nauka o ishrani, hemija prirodnih proizvoda i sama klinička praksa