İran'da Kurulan Muhtar Azerbaycan Devleti ve Türkiye ile İran'ın Bu Devlete Yaklaşımı (1945-1946)

İran, İkinci Dünya Savaşı boyunca kendi kararlarını kendi veren bir ülke görünümünden uzak merkezi gücü oldukça zayıf, kıtlıklarla ve yoksulluklarla mücadele etmeye çalışan bir ülke olarak kalmıştır. 25 Ağustos 1941’de İngiltere ve Sovyetler Birliği İran topraklarını işgal ettiler. İşgalci kuvvetler, bu hadiseyi işgal şeklinde adlandırmayıp savaşın acil taleplerinin bir sonucu olarak gördüler. Esasen durum öyle değildi. İran bu davetsiz misafirler tarafından egemenliğine ve bağımsızlığına zarar verilen ve çıkarları hiçe sayılan bir ülke oldu. Savaş sonrası Sovyetler Birliği’nin işgal ettiği yerlerden çıkmamak için direnç göstermesi dünyayı yeni bir savaşın eşiğine getirmiş Soğuk Savaş’ın ayak sesleri duyulmaya başlanmıştı. Bu konu İran tarafından Milletler Cemiyeti’ne taşınmış nihayetinde Amerika ve İngiltere’nin baskısı sonucunda Sovyetler Birliği İran’dan ayrılmıştır. Tam da bu noktada bu çalışma, İkinci Dünya Savaşı’nın hemen akabinde Seyyid Cafer Pişeveri tarafından Sovyet desteği ile İran’da kurulan, Azerbaycan Muhtar Hükümeti’nin kuruluşunu, İran ve Türkiye’nin bu oluşuma karşı yaklaşımlarını, dönemin arşiv ve yerel basın kaynaklarını kullanarak mukayeseli bir şekilde ortaya koymayı amaçlamaktadır