XVI. Yüzyıl Dîvânlarında Aşk ve Âşığa Dair Nasihatler

Dîvân edebiyatının başlıca eserlerinden olan dîvânlarda, muhteva itibariyle incelendiğinde nasihat-nâme tarzında yazılmış şiirlerin ya da bir manzumenin içinde nasihat etmek gayesiyle söylenmiş beyitlerin önemli bir yer tuttuğu görülmektedir. Türk-İslâm kültürünün bir tezahürü olarak bir kısım dîvân şairleri toplumda iyiliği yaymak, kötülükten sakındırmak misyonunu yüklenmiş ve bu amaca yönelik mesajlarını şiirle ifade etme yoluna gitmişlerdir. Toplumun aydın kesimini temsil eden dîvân şairleri; dinî ve tasavvufî kavramlar, genel ahlâk kaideleri ile sosyal ve kültürel hayata dair meseleleri şiirlerinde işlemiş, birtakım tavsiye ve öğütler ile yaşadığı topluma olan sorumluluğunu yerine getirme gayretinde olmuştur. Dîvân şiirinin ana temasının aşk olduğu düşünüldüğünde dîvânlarda yer alan nasihatlerin büyük bir kısmının da ilham kaynağının aşk olduğu görülür. Bu makalede XVI. yüzyıl dîvân edebiyatının belli başlı şairlerinin dîvânlarında, nasihat-nâme tarzında yazılmış manzumeler ve bir gazel yahut kasidenin içinde yer alan nasihat içerikli beyitler aşk teması çerçevesinde incelenmiştir. Seçilen dîvânlar, yazıldığı dönemden itibaren ilgiyle okunan, XVI. yüzyılı temsil eden, edebiyat tarihçileri tarafından önemli kabul edilen eserlerdir. İncelenen dîvânlar: Hayretî (ö. 1535), Usûlî (ö. 1538), Zâtî (ö. 1546), Fuzûlî (ö. 1556), Hayâlî (ö. 1556-57), Muhibbî (ö. 1566), Emrî (ö. 1575), Murâdî (ö. 1595), Bâkî (ö. 1600) ve Bağdatlı Rûhî (ö. 1606) dîvânlarıdır. Dîvânlarda aşk ve âşığa dair verilen nasihatler; aşkı bir yaşam tarzı olarak benimseme, dünya hayatını Allah’ın hoşnutluğunu kazanmaya yönelik düzenleme ve ahiret yurdunda Hakk’a kavuşabilmek için gayret gösterme düşüncesi üzerinde şekillenir. Aşk, Allah’ın dilediği kuluna nasip ettiği manevî bir hâldir. İnsanın tekâmülünde aşkın önemli bir rolü vardır