Achter tralies in België

Waar staan we met de vrijheidsberoving in ons land en welke richting gaan we uit? Het laatste decennium kan het Belgische gevangeniswezen op heel wat belangstelling rekenen. Een resem nieuwe wetten hebben de uitvoering van de vrijheidsberovende straf en maatregel grondig hertekend, denk maar aan de Basiswet gevangeniswezen die de interne rechtspositie moet reguleren, de strafuitvoeringsrechtbanken die instaan voor de tenuitvoerlegging van vrijheidsberovende straffen, de nieuwe interneringswet en de nieuwe wet op de terbeschikkingstelling. Tezelfdertijd is ook de media-aandacht voor het gevangeniswezen zelden zo groot geweest. Kunstfotografen vinden hun weg naar het hart van onze strafinstellingen en de Belgische gevangenissen hebben hun poorten geopend voor het Europese Foltercomité en de nieuwe Commissies van Toezicht. De laatste vijftien jaar is er heel wat hervormingswerk verricht. Op allerlei fronten was er beweging, van de pluche zetels in het parlement tot de vochtige cellen in de oude strafinrichtingen van Ducpétiaux. De Belgische gevangenissen waren zelden zo prominent aanwezig in ons collectieve bewustzijn. De uitvoering van de juridische hertekening van het Belgische straflandschap sputtert echter in de praktijk. Nieuwe wetten werden gestemd, maar de (verdere) implementatie laat op zich wachten. De gevangenispopulatie gaat al jaren in stijgende lijn wat een aloude overbevolkingsproblematiek almaar prangender maakt. Ontsnappingen veroorzaken commotie, zetten de strafuitvoering in een kwaad daglicht en leiden tot extra investeringen in beveiliging. Daarenboven is de samenstelling van de gevangenisbevolking onderhevig aan diepgrijpende veranderingen. De populatie achter de tralies vormt een steeds meer complex gegeven, met een belangrijk aandeel vreemdelingen, met een toenemend aantal vrouwelijke gedetineerden, drug- en ander middelengebruik. Op beleidsniveau is er sinds kort een nieuwbakken geloof dat het massaal bijbouwen van cellen soelaas zal bieden. We worden geconfronteerd met een wat vreemde paradox: ondanks de hervormingsijver van de afgelopen jaren lijkt het wel alsof een fundamentele reflectie over de vrijheidsberoving en haar tenuitvoerlegging zich opdringt