Čechov in Nederlandse (her)vertaling: reflecties over het verouderingsproces van toneelvertalingen

Literaire vertalingen hebben de reputatie om – in tegenstelling tot hun bronteksten – relatief snel te verouderen, waardoor de noodzaak schijnt te bestaan om, in het geval van canonieke teksten, voor elke generatie een nieuwe vertaling te produceren. Met betrekking tot proza- en poëzievertalingen bestaat voor deze bewering weinig empirisch bewijs, maar voor toneelteksten is de ‘verouderingshypothese’ van literaire vertalingen wel degelijk relevant. Onderzoek naar hervertalingen van theaterteksten (o.a. Bassnett 1990, Hale & Upton 2000, Aaltonen 2003) wees uit dat voor elke ‘grote’ enscenering doorgaans een nieuwe vertaling gemaakt wordt, enerzijds met het oog op het specifieke doelpubliek dat met de voorstelling bereikt moet worden, en anderzijds als gevolg van de vaststelling dat gesproken taal (ook op de scène) sneller evolueert dan geschreven taal. In deze paper worden verschillende (her)vertalingen van toneelstukken van Tsjechov in het Nederlands met elkaar vergeleken, met bijzondere aandacht voor de twee vertalingen die in het kader van de Russische Bibliotheek (Uitgeverij van Oorschot) verschenen zijn in 1979 en 2013. Het doel van de studie is na te gaan welke elementen van het discours een hervertaling verantwoorden: gaat het om zuiver talige, dan wel om literaire of vertaalkundige gedateerdheid? Welke ingrepen doet de hervertaler precies om de vertaling minder gedateerd te laten klinken? En onderscheiden ‘literaire’ toneelvertalingen zich op dat vlak van eenmalige theateradaptaties