Baha Tevfik Dergiciliğinde Kadın: Temsil Mi, Tasavvur Mu?

Türk basın tarihinin önemli bir ismi olan ve Batıcılaşma akımı temsilcileri arasında yer alan Baha Tevfik, fikir, edebiyat ve mizah dergiciliğine yaptığı katkılarla tanınmaktadır. Toplumsal hayatta yaşanan dönüşüm ve kırılmaların takibi için basın tarihi araştırmalarının sosyal bilimlere açtığı yeni imkânlar ve geniş pencere çerçevesinde Baha Tevfik’in dergicilik anlayışı, 20. yüzyılın ilk yarısında Osmanlı sosyal, siyasal ve kültürel hayatı ile alakalı sunduğu zengin veriyle dikkat çekmektedir. Dönem, kadın kimliğinde yaşanan bir dönüşümün kuvvetli sinyallerini vermesi sebebiyle de mercek altına alınmayı hak etmektedir. Bu bağlamda, özellikle II. Meşrutiyet’in ilanını takip eden ve sosyal dönüşümün hızlandığı yıllarda Baha Tevfik’in yayımına katkıda bulunduğu fikir dergisi olan Yirminci Asırda Zeka izleğinde, kadının görsel materyallerle temsili hakkındaki bu çalışma, dönemin kadın söylemine dair bulguları sunmayı hedeflemektedir. Göstergebilim yaklaşımı çalışmanın yöntemi olarak seçilmiştir. Bu bağlamda çalışmada derginin kapağında kullanılan görsel malzeme, Roland Barthes’ın düz ve yan anlam kavramlarına dayanılarak, kadın bedeni ve kimliğinin sunulma biçimine dair yorum yapma olanağına ulaşılması amaçlanmıştır. Böylece kadını sembolize eden görsellerin, toplum gerçeklerini mi temsil etmekte, yoksa yeni bir kadın tasavvuru mu geliştirmekte olduğuna odaklanılmıştır. Neticede mezkur derginin kapak fotoğrafları aracılığıyla Batılı normlarda sunulan kadında, toplumsal gerçeklikle mütekabiliyetinin bulunmadığı, diğer taraftan teşhire varan bir görsel kullanımının gerçekleştirildiği tespit edilmiştir