System-oriented (collective) career versus self-oriented career

Współcześnie niemalże za aksjomat przyjmuje się, że rozwój kariery zawodowej zdeterminowany jest zaspokojeniem potrzeby samorealizacji. Jednak ta potrzeba nie ma charakteru biologicznego, lecz społeczny, kulturowy. Zatem uwarunkowania wyboru typu kariery wynikają (między innymi) z relacji między jednostką a grupą społeczną, stąd też rozróżnić można skrajne modele kariery zorientowanej na kolektyw vs. zorientowanej na jednostkę. Zaproponowane w niniejszym opracowaniu typy kariery zostały scharakteryzowane przy użyciu zmiennych bazowych Parsonsa, które posłużyły do opisu różnic między systemem kolektywnym a liberalnym oraz między wymienionymi dwoma typami kariery. Celem artykułu jest przedstawienie argumentów mających zobrazować, w jaki sposób potrzeba lub zdolność uwolnienia się od lęku społecznego poprzez zdobywanie uznania determinuje zachowania zawodowe. Punktem wyjścia do jego sformułowania było przyjęcie założenia, że powszechnie odczuwany lęku społeczny wywołuje potrzebę zdobywania uznania kolektywu. Potrzeba uwolnienia się jednostki od lęku społecznego i umiejętność dokonania tego, prowadzi do modelu kariery zorientowanej na siebie, który w epoce cywilizacji informacyjnej jest coraz bardziej powszechny.Nowadays, it is almost an axiom that career development is determined by satisfying the need for self-fulfilment. However, this need is not biological but social and cultural. Thus, the determinants of choosing a career type result (among others) from the relationship between an individual and a social group, hence we can distinguish extreme models of career – collective-oriented versus individual-oriented. The career types proposed in this study were characterized using Parsons’ base variables, which were applied to describe the differences between the collective and liberal systems and between the two types of career mentioned above. The article aims to present arguments to illustrate how the need and the ability to free oneself from social anxiety through gaining recognition determines professional behaviour. The starting point for its formulation was the assumption that a commonly felt social anxiety causes a need to gain recognition of the collective. The individual’s need to free themselves from social anxiety and the ability to do so leads to a self-centred career model that is increasingly common in the age of information civilization. The article analyzes the socio-cultural factors determining collectivist and individualistic orientation and their psychological and social consequence