Editors-in-chief of the Polish women’s press in 1989–1992

Celem badań było przybliżenie portretów redaktorek naczelnych dwóch najpoczytniejszych w okresie pierwszej fazy transformacji systemowej (1989‒1992) tygodników: „Przyjaciółki” oraz „Kobiety i Życia”. Pisma łączyła przynależność do segmentu prasy dla kobiet, podejmowana problematyka, wysoki wskaźnik czytelnictwa, a także charyzma i przedsiębiorczość redaktorek naczelnych – Ewy Łuszczuk-Marek oraz Anny Szymańskiej-Kwiatkowskiej. Za istotne uznano zweryfikowanie kompetencji, zainteresowań, aktywności pisarskiej redaktorek w okresie zarządzania redakcją. Zasadna była też odpowiedź na pytania: 1) w jaki sposób redakcje zabiegały o lojalność czytelników?, 2) czy perturbacje polityczne oddziaływały na zmianę na stanowisku redaktora naczelnego?, 3) czy redakcje były stroną w sporze politycznym (o charakterze ideologicznym)?The aim of the research was to present the portraits of the editors-in-chief of the two most widely read weeklies during the first phase of the systemic transformation (1989–1992): Przyjaciółka [Best Friend] and Kobieta i Życie [Woman and Life]. The magazines were linked by belonging to the women’s press segment, the issues they dealt with, a high readership rate, as well as the charisma and entrepreneurship of the editors – Ewa Łuszczuk-Marek and Anna Szymańska-Kwiatkowska. It was considered important to verify the competences, interests and writing activity of the editors during the editorial management period. It was also justified to answer the following questions: 1) how did editorial offices strive for the loyalty of readers? 2) did political perturbations influence the change in the position of editor-in-chief? 3) were the editorial offices a party to a political dispute (ideological)?Publikacja przygotowana/finansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą DIALOG w latach 2019–2021. Jest wynikiem udziału w projekcie badawczym pt. „Ośrodek badań historii kobiet”, nr 0016/DLG/2019/10.anna.szwed-walczak@umcs.plAnna Szwed-Walczak – doktor nauk społecznych w zakresie nauk o polityce. Adiunkt w Zakładzie Myśli Politycznej na Wydziale Politologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Zainteresowania badawcze: myśl polityczna, prasa polityczna, komunikowanie polityczne, publicystyka polityczna, historia i działalność ruchu narodowego. Członkostwo w organizacjach: sekretarz lubelskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Nauk Politycznych, członkini Polskiego Towarzystwa Komunikacji Społecznej.Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w LublinieUstawa z dnia 22 marca 1990 r. o likwidacji Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej „Prasa-Książka-Ruch”, Dz.U. 1990 nr 21, poz. 125.Ustawa Prawo prasowe, Dz.U. 2018 poz. 1914.Aja. „Nasz jubileusz”, Prz, nr 14, 7.04.1983, 4.„Anna Szymańska-Kwiatkowska: Iść ciągle dalej. One nie zawiodą”, KiŻ, nr 22, 31.05.1989, 2.Bikont, Anna. „Likwidator”, Gazeta Wyborcza, nr 203, 1–2.09.1990, 9.(ew). „A jednak nadzieja”, Prz, nr 7, 20.05.1982, 4.(ew). „Twarde prawo, lecz prawo”, Prz, nr 8, 27.05.1982, 4.„Fundacja «Przyjaciółki» Wyjść na prostą”, Prz, nr 17, 28.04.1988, 6.„Gorączka demokracji”, zebrały: Danuta Bierzańska, Olga Oswaldo, KiŻ, nr 22, 31.05.1989, 4.Jastrzębski, Zdzisław. „Pod dachami Lublina”, Poradnik Bibliotekarza, nr 1, 1965, 181.Kwiatkowska, Anna. „Jedna miara”, KiŻ, nr 5, 1.02.1989, 10.Kwiatkowska, Anna. „Rząd się śpieszy”, KiŻ, nr 49, 7.12.1988, 5.Łuszczuk, Ewa. „Co powiemy o sobie”, Prz, nr 1, 3.01.1985, 4.Łuszczuk, Ewa, „Drogie Czytelniczki, Drodzy Czytelnicy”, Prz, nr 1, 8.04.1982, 3.Łuszczuk, Ewa. „Gorący sierpień”, Prz, nr 20, 19.08.1982, 4.Łuszczuk, Ewa. „Gorzkie dni i pytania”, Prz, nr 24, 16.09.1982, 4.Łuszczuk, Ewa. „Jesteśmy wielką siłą”, Prz, nr 14, 8.08.1982, 4.Łuszczuk, Ewa. „Sierpniowa układanka”, Prz, nr 35, 29.08.1985, 4.Łuszczuk, Ewa. „Ustrzec i pomnażać plony”, Prz, nr 34, 25.08.1983, 4.„Nasza «dziesiątka»”, KiŻ, nr 20, 17.05.1989, 15.„Od pań i … panów do «PANI»”, KiŻ, nr 48, 13.12.1989, 10.„Popularność”, KiŻ, nr 6, 6.02.1991, 2.Rozmowa Ryszarda Nowickiego z Ewą Łuszczuk: „Na jednym wozie”, KiŻ, nr 11, 17.03.1988, 3.Szymańska, Anna. „Chodząc po ziemi”, Życie i Praca. Dodatek o warunkach pracy i wypoczynku, nr 1, 01.1975, 7‒9.Szymańska, Anna. „Nauka chodzenia”, KiŻ, nr 3, 20.01.1988, 7.Szymańska, Anna. „Ozdobnik”, KiŻ, nr 48, 13.12.1989, 3.Szymańska, Anna. „Spieszyć się mądrze”, KiŻ, nr 21, 25.05.1988, 5.Szymańska, Anna. „To nieprawda, że nie można zrobić nic dobrego”, KiŻ, nr 43, 26.10.1988, 5.Szymańska, Anna. „Wspólne ryzyko”, KiŻ, nr 41, 12.10.1988, 5.Szymańska-Kwiatkowska, Anna. „O nas bez nas (1)”, oprac. Krystyna Kaszuba, KiŻ, nr 12, 29.03.1989, 4‒5.Szymańska-Kwiatkowska, Anna. „O nas bez nas (2)”, oprac. Krystyna Kaszuba, KiŻ, nr 14, 5.04.1989, 2‒3.Szymańska-Kwiatkowska, Anna. „Przeciw przeciętności”, KiŻ, nr 47, 19.11.1986, 5.Waniek, Danuta. „Demokratyczna Unia Kobiet”, Myśl Socjaldemokratyczna, nr 1, 2010, 57‒59.Wypowiedź prof. dr Zofii Moreckiej, ekonomistki z UW: „One nie zawiodą!”, KiŻ, nr 20,17.05.1989, 7.Wywiad Zofii Rybak z Ewą Łuszczuk: „Być kobietą … jest obecnie najtrudniej – mówi szefowa «Przyjaciółki» w wywiadzie dla «Kuriera», Kurier Lubelski, nr 105, 23‒25.07.1982, 1, 3.Zespół „Przyjaciółki”, „Drogie Czytelniczki, Mili Czytelnicy!”, Prz, nr 23, 6.06.1991, 3.Znajdziłowska, Barbara. „Najlepsza «Przyjaciółka»”, Kurier Wileński, 4.08.1992, 5.Biogram Anny Szymańskiej-Kwiatkowskiej, w zakładce: Parlamentarzyści, Biblioteka Sejmowa, [online] [dostęp: 16.11.2021]. Dostępny w World Wide Web: .Анна Шиманьска-Квятковска, [online] [dostęp: 16.11.2021]. Dostępny w World Wide Web: .Lasota, Piotr. Karłowicz, Ziemowit. Leksykon nauczycieli tajnego nauczania na Lubelszczyźnie, [online] [dostęp: 20.12.2021]. Dostępny w World Wide Web: .Zofia Kamińska. Biogram, rozmowę audio nagrała Katarzyna Madoń-Mitzner w 2007 r. w Warszawie, sygnatura AHM_WpW_0226 [online] [dostęp: 20.12.2021]. Dostępny w World Wide Web: .Dormus, Katarzyna. „U źródeł polskiej prasy kobiecej – pierwsze redaktorki, wydawczynie, dziennikarki (ok. 1820–1914)”, w: Alina Łysak, Edyta Zierkiewicz (red.), Kobiety i mężczyźni (z) kolorowych czasopism, (Wrocław: Wydawnictwo Atut, 2010), 8‒38.Dąbrowska-Cendrowska, Olga. „Dwadzieścia lat minęło. Działalność wydawnicza koncernów: Burda Polska, H. Bauer, Gruner+Jahr Polska i Axel Springer Polska na polskim rynku prasowym”, Studia Medioznawcze, nr 2, 2010, 90‒106.Dziki, Sylwester. „Zmiany oferty prasowo-wydawniczej (1990–1991)”, Zeszyty Prasoznawcze, nr 3–4, 1991, 67‒90.Filas, Ryszard. „Zmiany poczytności gazet i czasopism o zasięgu ogólnopolskim (1989–1992)”, Zeszyty Prasoznawcze, nr 1–2, 1992, 55‒74.Głos, Mikołaj. Matuszko, Kinga. „Prasa w rękach kobiet – działalność pierwszych polskich redaktorek. Rekonesans badawczy”, w: Jolanta Kowal, Magdalena Patro-Kucab, Paulina Podolska (red.). W kręgu prasy dawnej i współczesnej. Wybrane problemy (1), (Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021), 116‒140.Jurga, Ewa. „Ograniczenia niezależności w układzie dziennikarz – redaktor naczelny – wydawca (właściciel) w prasie lokalnej”, Środkowoeuropejskie Studia Polityczne, t. 1, 2005, 59‒70.Łuszczuk, Ewa. „Fluktuacja kadr młodych robotników a ich adaptacja społeczno-zawodowa”, Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio I, Vol. 3, 4 (20), 1978/1979, 359‒370.Mielczarek, Tomasz. „Współczesne polskie czasopisma wysokonakładowe”, Rocznik Prasoznawczy, t. 2, 2008, 57‒79.Sokołowska, Urszula. „Feminizm na łamach «Kobiety i Życia» (1970–1989)”, w: Małgorzata Dajnowicz, Adam Miodowski (red.), Ruchy kobiece na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Stan badań i perspektywy, (Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2020), 173‒181.Sokół, Zofia. „Polska prasa dla kobiet w okresie przemian własnościowych (1988–1995)”, w: Katarzyna Pokorna-Ignatowicz, Joanna Bierówka, Stanisław Jędrzejewski (red.), Media a Polacy: Polskie media wobec ważnych wydarzeń politycznych i problemów społecznych, (Kraków: Oficyna Wydawnicza AFM, 2012), 37‒61.Sokół, Zofia. „Redaktorzy naczelni czasopism kobiecych”, Kwartalnik Historii Prasy Polskiej, t. 30, nr 1, 1991, 87‒98.Sokół, Zofia. „Rynek polskich czasopism kobiecych w latach 1990‒2000”, Rocznik Historii Prasy Polskiej, Vol. 6, No. 1, 2003, 143‒178.Sokół, Zofia. „Tygodnik «Przyjaciółka ‒ czasopismo dla kobiet. Część III: «Przyjaciółka w latach 1989–2002», Studia Bibliologiczne Akademii Świętokrzyskiej, t. 8, 2004, 196‒200.Stańczak-Wiślicz, Katarzyna. „Stan wojenny i dyskurs nowego porządku na łamach magazynów kobiecych w Polsce początku lat 80. XX wieku”, w: Małgorzata Dajnowicz, Adam Miodowski (red.), Polityka i politycy w prasie XX i XXI wieku: polityka w prasie kobiecej, (Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2019), 219‒229.Szwed-Walczak, Anna. „The woman citizen of Poland’s transformation period: The image of women in Polish women’s press (1989–1992)”, Rocznik Historii Prasy Polskiej, z. 4, 2021, 69‒95.Żyrek-Horodyska, Edyta. „Gazeciarki. O dziennikarskich karierach kobiet w I połowie XIX wieku”, Rocznik Historii Prasy Polskiej, Vol. 22, nr 3, 2019, 19‒40.1(12)14516