Lífsögubreytur og umsetning laufblaða einæxla fjölæru jurtarinnar klettafrúr (Saxifraga cotyledon L.)

Life history describes the life cycle of organisms and their trade-offs between growth, survival, and reproduction. In plants life history traits include seed size, minimum reproductive size, growth rate, reproductive effort, mortality, and longevity. In plants with monocarpic perennial life histories, resources are allocated to growth early in life, delaying reproduction. After flowering the plant dies and to compensate for lost reproductive opportunities this single reproductive event must either produce more numerous or more viable seeds. Saxifraga cotyledon is one of few sub-arctic plant species that has this kind of life history in Iceland. In the summer 2021, I marked 214 S. cotyledon plants in four cliff faces in Fljótshverfi, South-East Iceland, and recorded their density, rosette diameter, flower¬ing rate, clonal growth, and number of leaves, as well as leaf dynamics from June to October. The Icelandic population was found to have larger rosettes than a comparable Swedish population, despite similar flowering rate, highlighting the importance of growth conditions on life history traits. Strong linear relationship was found between leaf number and rosette size and substantial turnover rate of leaves was observed. Since S. cotyledon leaves are storage organs, such fast turnover is unexpected and underscores the need to inspect energy dynamics in monocarpic perennials and its impact on survival, growth rate and the evolution of monocarpic life histories.Lífsaga (e. Life history) lýsir lífsferli og fórnarskiptum lífveru með tilliti til vaxtar, lifunar og æxlunar. Hjá plöntum tekur hún m.a. til fræstærðar, lágmarksstærðar fyrir æxlun, vaxtarhraða, æxlunarátaks, dánarhraða og ævilengdar. Til að mynda geta plöntur verið fjölærar en einæxla. Þær leggja þá miklar auðlindir í upphafi lífsferils síns í vöxt en fresta blómgun og deyja að henni lokinni. Til að vega upp á móti færri æxlunar-atburðum yfir lífsleiðina þurfa fræin sem einæxla fjölærar plöntur mynda annaðhvort að vera fleiri eða lífvænlegri. Slík lífsaga er fágæt í íslenskri flóru þar sem < 2% æðplöntutegunda eru fjölærar og einæxla. Klettafrú (Saxifraga cotyledon) er ein þeirra. Sumarið 2021 voru merktar 214 plöntur á 4 klettaveggjum í Fljótshverfi og eftirfarandi breytur skráðar: þéttleiki plantna, þvermál blaðhvirfingar, klónvöxtur, blómgunartíðni og fjöldi laufblaða. Þar að auki voru nýliðun og afföll laufblaða metin frá júní fram í október. Plöntur íslenska stofnsins voru stærri en plöntur sambærilegs sænsks stofns þrátt fyrir svipaða blómgunartíðni. Þetta undirstrikar áhrif vaxtar-skilyrða á lífsögubreytur svo sem vaxtarhraða. Sterkt línulegt samband var milli fjölda blaða og þvermáls blaðhvirfinga og niðurstöður sýna að umsetning laufblaða yfir sumarið er veruleg. Í ljósi þess að blöð klettafrúr eru forðalíffæri er slíkur umsetningar-hraði óvæntur. Af þessu er ljóst að nauðsynlegt er að rannsaka orkubúskap einæxla fjölærra plantna og áhrif hans á lifun, vaxtarhraða og þróun einæxla lífsögu