Irony and Nostalgy. On Michał Witkowski's Literary Output

Artykuł stanowi próbę zarysowania głównych problemów prozy Michała Witkowskiego. Pisarz często wracał w swoich powieściach do historii PRL-u, jako kraju rządzonego w latach 1944–89 przez komunistów, zależnego od ZSRR. Poddawał analizie doświadczenia przeszłości na swój odrębny sposób. Jego narracje, jak i innych członków najmłodszego pokolenia twórców, potwierdzały powszechne przekonanie, że przeszłość powinna zostać przedstawiona na nowo, bowiem PRL wciąż wydaje się niedostatecznie opisany w ramach wspólnotowego, czy nawet narodowego dyskursu. Różnice stworzonej przez Witkowskiego wizji ostatnich dekad wynikają także, a może przede wszystkim, z wypracowanych przez niego sposobów używania ironii i nostalgii – rozłącznie i w specyficznym połączeniu. Sukces rozwiązań Witkowskiego zależy od jego krytycznego nastawienia wobec ideologicznych, a przede wszystkim społecznych pewników, jak i zdolności rozpoznania kluczowych problemów, np. stereotypów zbiorowych oraz towarzyszących im materialnych uwarunkowań – ich powszechny i przemożny wpływ niezmiennie oddziaływał na(świadome, a częściej nieświadome) wybory i decyzje ludzi z minionej epoki.The article is an attempt at sketching the main problems ofMichał Wikowski’s prose. In his novels, the author often returned to the history of People’s Republic of Poland (PRL), as a country governed in 1944–1989 by the Communist authorities, dependent on the USSR. He analysed the experiences of the past in his own way. His narratives, as well as those of other members of the youngest generation of writers, confirmed the common belief that the past should be described in a different manner, because PRL still seems to be an incomplete object of common or even national discourse. Differences of Witkowski’s vision of the last decades result also, or possibly to a larger extent, from his method of using irony and nostalgia – both separately and in a particular conjuction. The success of Witkowski’s attempts depends on the critical awareness of ideological and especially social assumptions, as well as on the ability to identify the crucial questions, i.e. the mental stances and their material conditions, whose common and totalising character strongly influenced (consciously or, more often, subconsciously) choices or decisions of the people living then and there