Criteria for evaluation of the exper opinion in the ecclesiastical cases to delare the nullity of marriage based on psychological incapacity

Psychological and psychiatric examination is an extremely important means of evidence, especially in the kind of lawsuits that relate to human psyche. Thanks to their competence, an expert is able to determine not only the presence of some kind of mental illness or per- sonality disorder in a person, but also to describe the dynamics of the mental processes and their severity. In the context of ecclesiastical cases to declare the nullity of marriage it is extremely important, since only a serious psychological anomaly in the individual entering a marriage has the potentially destructive impact on the validity of consensus, making the person unable to express it. Expertise is not a judgment on the case and will not eventually determine whether the marriage is to be declared null. Its critical evaluation and determination of the value of evidence lies with the judge. The expert is only to assist the judge in reaching the truth in the process, and the judge issues a conclusion, assessing all the evidence, including the opinion given by the expert. The principle of free interpre- tation on the part of the judge remains fundamental, as it gives him the dominant role in the assessment of the value the expert opinion may have in creating a moral certainty necessary for a fair judgment. Although the judge does not have to be guided by the expert conclusions, due to their signi cant value in dealing with issues arising from mental in- capacity, it would be inadvisable, if that opinion has adequate factual and argumentative basis, and is not in contradiction with the Christian vision of an individual and marriage.Opinia biegłego jest środkiem dowodowym niezwykle istotnym, szczególnie w tych rodzajach spraw, które dotyczą sfery psychicznej człowieka. Biegły, dzięki swojej kompetencji, jest w stanie określić nie tylko istnienie jakiejś choroby psychicznej czy też zaburzenia osobowości w danym podmiocie, ale również nakreślić dynamikę zachodzących procesów psychicznych oraz ich nasilenie. W kontekście prowadzonej sprawy o stwierdzenie nieważności małżeństwa jest to bardzo istotne, gdyż tylko poważna anomalia psychiczna, istniejąca w podmiocie zawierającym małżeństwo, ma ewentualny destrukcyjny wpływ na ważność konsensu, czyniąc osobę niezdolną do jego wyrażenia. Jest rzeczą oczywistą, że ekspertyza nie jest wyrokiem w sprawie i nie ona decyduje o stwierdzeniu nieważności zawartego małżeństwa. Do sędziego przynależy jej krytyczna ocena oraz określenie wartości dowodowej. Funkcja biegłego ma jedynie pomóc sędziemu w dotarciu do prawdy procesowej, a sędzia wydaje wyrok na podstawie całości materiału dowodowego, w tym opinii przedstawionej przez biegłego. Fundamentalną pozostaje zasada wolnej interpretacji ze strony sędziego, która pozostawia mu dominującą rolę w ocenie wartości, jaką opinia biegłego może mieć w tworzeniu pewności moralnej koniecznej do wydania sprawiedliwego wyroku. Choć sędzia nie musi kierować się wnioskami eksperckimi, to jednak ze względu na istotną ich wartość w rozpatrywaniu spraw z tytułu niezdolności psychicznej, byłoby to niewskazane, o ile opinia ta posiada odpowiednie podstawy faktyczne i merytoryczno-argumentacyjne oraz nie pozostaje w sprzeczności z chrześcijańską wizją osoby i małżeństwa