Wobec marksizmu

My paper refers to Leszek Kołakowski’s Main Currents of Marxism: Its Origin, Growth, and Dissolution (Oxford: Clarendon Press 1987). Kołakowski’s intention was to write a textbook on the history of Marxism based on his lectures but his book is much more than that. It is a philosophical treatise in which Marx’s doctrine of mankind and the program of its liberation are critically analysed and reinterpreted. The core of Marx’s philosophy is the idea of man and the belief that the real existence of humans is not identical with their essence. Kołakowski shows that this belief is rooted in mythological thinking, the Platonic tradition, and in the Christian thought. A moral that follows from Kołakowski’s critical analysis of Marx’s doctrine is that man has never lived in a paradise and yet he perceives himself as banished thereof; that he will never enter a paradise and yet he cannot live without the faith that this is somehow possible. Therefore, what he should do is to have a minimum of common sense and skepticism related to it, for they would protect him against the traps laid by false prophets repeatedly asserting that they know the means to construct the paradise today or at least tomorrow.Artykuł traktuje o Leszka Kołakowskiego Głównych nurtach marksizmu (Oxford: Clarendon Press 1987). Zamiarem Kołakowskiego było napisanie podręcznika z historii marksizmu na podstawie prowadzonych przez niego wykładów, ale jego książka jest czymś więcej. Jest to traktat filozoficzny, w którym marksowska doktryna człowieka i program jego wyzwolenia poddane są krytycznej analizie i reinterpretacji. Sednem filozofii Marksa jest idea człowieka i przekonanie, że rzeczywista egzystencja ludzi nie jest tożsama z ich istotą. Kołakowski pokazuje, że źródłem tego przekonania jest myślenie mitologiczne, tradycja platońska i myśl chrześcijańska. Morał, który wynika z Kołakowskiego analizy doktryny Marksa jest taki, że człowiek nigdy nie żył w raju, a jednak uważa, że został z niego wygnany; że nigdy nie znajdzie się w raju, a jednak nie może żyć bez wiary, że w jakiś sposób jest to możliwe. Powinien zatem zachować odrobinę zdrowego rozsądku i związanego z nim sceptycyzmu, co zabezpieczałoby go przed popadnięciem w sidła łatwych obietnic fałszywych proroków, niezmiennie zapewniających, iż znają skuteczne środki osiągniecia owego raju już dziś, a najpewniej jutro