Chorwacja. W poszukiwaniu społeczeństwa obywatelskiego

Artykuł analizuje kondycję i dynamikę rozwojową społeczeństwa obywatelskiego w Chorwacji na tle innych krajów Europy i świata. W świetle prezentowanych danych obecną kondycję społeczeństwa obywatelskiego w Chorwacji trzeba określić jako niezadowalającą ze względu na niski odsetek obywateli, którzy są członkami organizacji lub biorą udział w działaniach obywatelskich, a także ze względu na nikły wpływ organizacji obywatelskich na działania w sferze publicznej państwa. Relacje między sferą społeczeństwa obywatelskiego a sferą władz publicznych oraz sferą biznesu należy określić jako w znacznej mierze antagonistyczne i/lub klientelistyczne. Wprowadzane pod presją standardów europejskich i światowych rozwiązania instytucjonalne mają w dużym stopniu fasadowy charakter, choć prawne i podatkowe reguły funkcjonowania organizacji społecznych można określić jako korzystne dla inicjatyw obywatelskich. Wiele organizacji społeczeństwa obywatelskiego cechuje jednak brak przejrzystości i koniunkturalność; przypisuje się im także bezkrytyczne podporządkowanie się wymogom zachodnich sponsorów. Nagłaśniane przez media skandale korupcyjne, w które zamieszani bywają działacze, dodatkowo wpływają na niski poziom zaufania społecznego do organizacji pozarządowych w Chorwacji. Organizacje te nie są też poważnie zainteresowane poszerzaniem bazy członkowskiej. Obecne wzory postaw, samoorganizacji i działań w sferze społeczeństwa obywatelskiego w Chorwacji są w znacznej mierze wynikiem negatywnych historycznych doświadczeń ostatnich stuleci. W okresie gdy Chorwacja stanowiła część monarchii austro-węgierskiej, aktywność obywateli była ograniczana do sfery dobroczynności, sportu i kultury. Po drugiej wojnie światowej komunistyczne państwo zawłaszczyło sferę publiczną w całości i poddało kontroli wszelkie formy aktywności obywateli. Zmiana systemowa po rozpadzie Federacyjnej Republiki Jugosławii doprowadziła do dalszej marginalizacji społeczeństwa obywatelskiego. Wprowadzone wówczas rządy autorytarne w znacznej mierze ograniczały wolności obywatelskie. Wojna, w którą zostało uwikłane społeczeństwo chorwackie na początku lat dziewięćdziesiątych, wprowadziła zamęt w wymiarze postaw i wartości. Badania wskazują, że choć w ostatnich latach poprawiają się zarówno instytucjonalne warunki funkcjonowania sektora pozarządowego w Chorwacji, jak i wzrasta jego potencjał organizacyjny, kraj ten nadal zajmuje odległe miejsce w międzynarodowych rankingach oceniających poziom rozwoju społeczeństwa obywatelskiego