Zróżnicowane cele ochrony rezerwatów przyrody w polskich miastach jako problem zarządzania

W strukturze przestrzennej polskich miast występuje 157 rezerwatów. Były one powoływane w różnym czasie, często z powodów nieco odmiennych, niż w przypadku rezerwatów ustanawianych poza obszarami miast. Z powodu swego usytuowania, rezerwaty w miastach są w znacznym stopniu wykorzystywane podobnie jak inne tereny zieleni. Stąd też celem artykułu jest ustalenie głównych celów ochrony tych rezerwatów oraz relacji celów ochrony do nieuniknionej funkcji rekreacyjnej badanych rezerwatów, a następnie – stwierdzenie, w jakim stopniu generuje to problemy zarządzania. Cele ochrony oraz formalne zasady udostępniania rezerwatów zostały określone na podstawie analizy 111 zarządzeń powołujących rezerwaty (analizą objęto jedynie te rezerwaty, które w całości są usytuowane w granicach miast), 35 planów ochrony oraz 48 planów zadań ochronnych) . W wyniku przeprowadzonych badań ustalono, że: skomplikowana i niejednoznaczna sytuacja formalno- prawna powoduje istotne problemy udostępniania rezerwatów dla mieszkańców miast. Ustalono, że choć – teoretycznie – obecne regulacje prawne pozwalają na określenie zasad wprowadzania funkcji i urządzeń rekreacyjnych, to – w praktyce – możliwości te są słabo wykorzystywane. Wydaje się zatem, że rezerwaty przyrody zlokalizowane w miastach wymagają szczególnej uwagi. Bez specjalnych rozwiązań, w wielu przypadkach, ich walory przyrodnicze mogą zostać bezpowrotnie utracone. Być może rozwiązaniem tego problemu byłaby koncepcja “rezerwatu miejskiego”.157 nature reserves are situated in different parts of the spatial structure of Polish towns and cities. They were established at different times and often for different reasons than the nature reserves located outside Polish cities. Due to their location, urban reserves are very frequently used similarly to other green open spaces. The aim of this paper is to identify the main protection objectives of nature reserves located in towns and cities in order to find out to what extent their inevitable recreational use results in management problems. In order to identify the reserves’ protection objectives and rules of recreational accessibility, a number of documents were examined: 111 designation acts (our analysis was limited to reserves located entirely within city or town borders), 35 management plans and 48 other regional ordinances. The research resulted in the following findings: a complicated and unclear formal situation of many surveyed reserves entails management problems, particularly in terms of their accessibility and recreational use. In theory, the current legal regulations allow for the introduction of rules concerning the recreational use of reserves and setting up of necessary facilities. However, in practice, this possibility is underused. It seems that nature reserves located in towns and cities require special attention, otherwise some of them will lose their natural values. The concept of the urban nature reserve should be considered as a solution